Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 29

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 29
hærri ró“ (172), manns sem les sig stöðugt fram í átt til aukins alhliða þroska — verður um „frelsi og sannleik ávallt sýnni“ og safnar „árum góðvitrari og yngri“ (191) — og manns sem uppsker verkalaun sín í mynd fölskvalausrar lífsgleði. Það er rétt hjá Viðari Hreinssyni að Stephan sé skáld umhirðu og umhyggju;15 hann vill að við sýnum þroska annarra alúð, sem okkar eigin, og réttum smælingjum lið. En hann er líka skáld réttlætisins sem ekki lætur traðka á sér fremur en hann vill traðka á öðrum. Gæfa hans var sú að verða í lífi sínu og ljóðum holdtekja eigin hugsjónar: að standa í minningunni, ekki síður en íjallið Einbúi, „sem hreystinnar heilaga mynd / og hreinskilnin, klöppuð úr bergi“ (21). V. Rótarkeimur Sigurður Nordal ber Guðmund Friðjónsson fyrir því að „harla mætur og ritfær menntamaður" hafi lýst Stephani svo að hann væri „geðillur heim- spekingur, en lítið skáld“ (XXX). Geðillskunni er erfitt að finna stað í ljóðum Stephans en heimspekingur var hann vissulega, eins og ég hef rakið hér að framan. Höfuðkostir hans sem hugsuðar eru tveir: Sameinisgáfa og hnitmið- un.u Stephan var sem kunnugt er fjöllesinn, jafnt í ritum grískra og Gyðinga (318) sem ýmissa 19. aldar hugsuða, og hann hefur einstakt lag á að draga saman það besta úr kenningum þeirra í kveðskap sínum, láta það mynda nýja samkvæma heild. I öðru lagi hefur hann þá kennara- og skáldagáfu að hnitmiða hugsun sína í fá, minnisstæð orð. Boðskapur Stephans er því eftirminnilegri og beittari sem hann er hnitmiðaðri, grópmálli. Það væri hins vegar ekki í neins þágu, og allra síst Stephans sjálfs, að reyna að halda því fram að heimspeki hans sé sérlega nýstárleg eða frumleg. Alla höfuðþætti hennar má finna í einhverri mynd hjá þekktum hugsuðum heimspekisög- unnar; og þessir þættir mynduðu síðar uppistöðuna í því sem ég hef kallað hina íslensku „skóla-speki“ á 20. öld: þeirri hugmyndafræði sem var ríkjandi hjá ýmsum helstu lærdómsfrömuðum þjóðarinnar áður en gjörningahríð „nýskólastefnunnar" reið yfir fyrir um aldarfjórðungi.17 Það er /va/hugsun- arinnar fremur en uppistaða sem ljær Stephani sérstöðu — og skyldi víst engan undra um skáld, skáld sem er að auki svo gott að því kann að vera gert rangt til með þeim fleygu orðum Nordals að þótt Stephan sé ekki mesta skáldið meðal íslenskra manna þá sé hann mesti maðurinn meðal íslenskra skálda (LXV). Ábyrgðar- og þroskakenning Stephans, sem og sældarhyggja hans, sverja sig mjög í ætt við nytjastefnu Mills, að ég tali nú ekki um beina skírskotun hans til reynslu góðra manna og gáfaðra sem þekkingarlindar.18 Ljóst er að TMM 1995:4 27
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.