Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Page 29

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Page 29
hærri ró“ (172), manns sem les sig stöðugt fram í átt til aukins alhliða þroska — verður um „frelsi og sannleik ávallt sýnni“ og safnar „árum góðvitrari og yngri“ (191) — og manns sem uppsker verkalaun sín í mynd fölskvalausrar lífsgleði. Það er rétt hjá Viðari Hreinssyni að Stephan sé skáld umhirðu og umhyggju;15 hann vill að við sýnum þroska annarra alúð, sem okkar eigin, og réttum smælingjum lið. En hann er líka skáld réttlætisins sem ekki lætur traðka á sér fremur en hann vill traðka á öðrum. Gæfa hans var sú að verða í lífi sínu og ljóðum holdtekja eigin hugsjónar: að standa í minningunni, ekki síður en íjallið Einbúi, „sem hreystinnar heilaga mynd / og hreinskilnin, klöppuð úr bergi“ (21). V. Rótarkeimur Sigurður Nordal ber Guðmund Friðjónsson fyrir því að „harla mætur og ritfær menntamaður" hafi lýst Stephani svo að hann væri „geðillur heim- spekingur, en lítið skáld“ (XXX). Geðillskunni er erfitt að finna stað í ljóðum Stephans en heimspekingur var hann vissulega, eins og ég hef rakið hér að framan. Höfuðkostir hans sem hugsuðar eru tveir: Sameinisgáfa og hnitmið- un.u Stephan var sem kunnugt er fjöllesinn, jafnt í ritum grískra og Gyðinga (318) sem ýmissa 19. aldar hugsuða, og hann hefur einstakt lag á að draga saman það besta úr kenningum þeirra í kveðskap sínum, láta það mynda nýja samkvæma heild. I öðru lagi hefur hann þá kennara- og skáldagáfu að hnitmiða hugsun sína í fá, minnisstæð orð. Boðskapur Stephans er því eftirminnilegri og beittari sem hann er hnitmiðaðri, grópmálli. Það væri hins vegar ekki í neins þágu, og allra síst Stephans sjálfs, að reyna að halda því fram að heimspeki hans sé sérlega nýstárleg eða frumleg. Alla höfuðþætti hennar má finna í einhverri mynd hjá þekktum hugsuðum heimspekisög- unnar; og þessir þættir mynduðu síðar uppistöðuna í því sem ég hef kallað hina íslensku „skóla-speki“ á 20. öld: þeirri hugmyndafræði sem var ríkjandi hjá ýmsum helstu lærdómsfrömuðum þjóðarinnar áður en gjörningahríð „nýskólastefnunnar" reið yfir fyrir um aldarfjórðungi.17 Það er /va/hugsun- arinnar fremur en uppistaða sem ljær Stephani sérstöðu — og skyldi víst engan undra um skáld, skáld sem er að auki svo gott að því kann að vera gert rangt til með þeim fleygu orðum Nordals að þótt Stephan sé ekki mesta skáldið meðal íslenskra manna þá sé hann mesti maðurinn meðal íslenskra skálda (LXV). Ábyrgðar- og þroskakenning Stephans, sem og sældarhyggja hans, sverja sig mjög í ætt við nytjastefnu Mills, að ég tali nú ekki um beina skírskotun hans til reynslu góðra manna og gáfaðra sem þekkingarlindar.18 Ljóst er að TMM 1995:4 27
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.