Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 45

Glæpir gegn einstaklingum mega ekki skyggja á hina miklu ham-
ingju frelsisins — ella munum vér myrða ffelsið með eigin hönd-
um.2
Á þessa leið er Gorkíj að skrifa í blað sitt allt fram í júlí 1918 að Lenín lætur
stöðva útgáfu þess fyrir fullt og allt. Um svipað leyti byrjar Gorkíj mikið og
erfitt starf að því að bjarga sem flestum rússneskum menntamönnum,
skáldum, listamönnum, fræðimönnum, yfir tíma borgarastríðs og neyðar,
koma í veg fyrir að þeir falli úr hungri. Um leið leitar hann leiða til að finna
því skásta í rússnesku menntalífi stað í byltingarsamfélaginu, í þeirri von að
það verði þá rismeira og mannúðlegra. Af því er mikil saga, sem ekki verður
rakin hér.3 En því er á þessa hluti minnt, að þeir sýnast gera það enn
undarlegra en ella, að einmitt á þessum árum, 1917-1919, er Maxím Gorkíj
að leggja drög að leikriti í ljóðum um norræna víkinga! Öðru hvoru tekur
sá maður sem síðar var kallaður höfuðsmiður sósíalrealismans sovéska sér
orlof frá stórtíðindum byltingarinnar til að rifja upp sitt af hverju um
Miðgarð og Valhöll, hernað víkinga í Garðaríki og Miklagarði, hefndarskyld-
ur og Höfúðlausn Egils Skallagrímssonar.
II
Þessi drög er að frnna í sjötta bindi Skjalasafns Gorkíjs sem út kom á vegum
Sovésku vísindakademíunnar árið 1957.4 Leikritið átti að heita „Normanny“
en svo kalla Rússar einatt norræna menn þess tíma, hvort sem þeir voru
niður komnir í Noregi, Normandie eða Garðaríki. Varðveist hafa 19 textar
mislangir. Fyrstu þrír eru listar með nöfnum persóna og fara þar fyrst
„Ingigerda“, ekkja Sveins Goða („Sven Gúd“) jarls, vinkona hennar Brana,
bróðir hennar Eymund, víkingurinn Úlfar (eða Volf) og sonur hans ívar.
Fjórði og fimmti texti eru lengstir og heillegastir, þeir sýnast vera upphaf
leiksins. Hann hefst á því að Ingigerður jarlsekkja situr á klettaströnd, konur
og karlar kveðast á á þessa leið:
Sá hrausti Eiríkur blóðöx (Erik Blodixa)
tók skáldið Egil til fanga
Og mælti ógnandi orðum:
Syng þú mér runhendu (rúngenda) strax
úr þrjú hundruð fjörtíu og tveim orðum
Ella verður þú drepinn!
Skáldið Egill glotti
sínum gullmunni
TMM 1995:4
43