Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1942, Side 224

222
og ferðast um Þýzkaland til að kynna sér bess háttar stofnanir (1838).
Lýkur prófi í lyflækningum við Kílarháskóla (1839) og ver þar doktors-
ritgerð um holdsveiki hið sama ár. Mun hvort tveggja hafa þótt gerast
ineð snöggum atburðum, eins og við hefur þótt brenna í þýzkum há-
skólum. Þá verður hann herlæknir (1839—1846), en ferðast á því
tímabili bæði til íslands til að kynna sér holdsveiki hér (1840) og um
Þýzkaland til að leggja stund á vatnslækningar (1841). Varð það upp-
haf þess, að hann brauzt í að koma upp vatnslækningastofnun þeirri
í Klampenborg, sem áður er getið og hann starfaði við sem læknir um
sex ára skeið. í sambandi við vatnslækningarnar mun hann hafa talið
sér skylt að leggja sérstaka stund á efnafræði, einkum jarðefnafræði.
Þegar hann fer loks heim til íslands (1851), eru honum fengin tvenn
ólík viðfangsefni: að rannsaka hér brennisteinsnámur og bráðapest i
sauðfé, en á stúdentsárum sínum á Kírúrgiska akademíinu liafði lion-
um unnizt tími til að skrifa „Lækningabók um þá lielztu kvilla á
kvikfénaði“ (1837). Fer ekki hjá því, að rnaður, er lætur sig varða
svo mörg lærdómsefni, gat ekki rist djúpt í öllum greinum, svo og að
slíkum kúvendingum um viðfangsefni hlaut að fylgja það, að ýmis
þeirra féllu í meiri eða minni gleymsku og vanræktust vegna þess,
sem í það og það sinn var efst á baugi. Mundi ekki það, hversu ósnortinn
Jón Hjaltalín reyndist af uppgötvun svæfinganna, eiga rót sína að
rekja til þess, að þegar hún gerðist og hlaut viðurkenningu, hafi hann
verið á bólakafi í vatnslækningum sínum og látið sig aðrar lækningar
litlu varða? Á svipaðan hátt kunna jarðefnarannsóknir hans og bráða-
pestarstúss að hafa hamlað því fyrstu ár hans hér eftir heimkomuna,
að hann fylgdist sem bezt með framförum hinna almennu læknavís-
inda. En auk annars verður Jón Hjaltalín ekki sýknaður af því, að
hann var flestum mönnum snéyddari eðli raunsærra vísindamanna.
Svo tamt sem honum var, ekki sízt í viðskiptum sínum við smá-
skammtalæknana og engan veginn að ástæðulausu, að vitna til reynslu-
vísindanna, var honum sjálfum að flestu leyti svo ósýnt um að hlíta
í verki kröfum þeirra um vinnubrögð og ályktanir, að hann mundi
hetur hafa átt heima — og þó engan veginn vel — í kennarstóli um
sama leyti á seytjándu öld sem hann lifði og starfaði á hinni nítjándu.
Verður hann hvað eftir annað staðinn að því að taka ákveðna afstöðu
mn fræðileg efni að lítt eða ekki athuguðu máli og fallast jafnskil-
yrðislaust á órökstuddar og jafnvel fjarstæðar tilgátur og hann hafði
að engu eða hafnaði gersamlega augljósum staðreyndum. Hlaut slíkt
að valda honum erfiðleikum um samkvæmni við sjálfan sig, enda valt
þar á ýmsu. Þessar veilur Jóns Hjaltalíns fóru engan veginn fram hjá
samtíðarmönnum hans, jafnvel ekki þeim, sem mátu hann mikils.
Þannig segir Halldór Kr. Friðriksson í æviminningu hans, er bann rit-
aði að honum látnum: „Hann (þ. e. Jón Hjaltalín) var maður fljótgáf-
aður, en eigi var honum jafnlagið að gagnskoða öll smáatriði í hverju
máli og þannig leita fullra sannana fyrir málstað sínum og skoðun-
um ....“ Guðmundur prófessor Magnússon hefur í sullaveikissögu
sinni athugað afskipti Jóns Hjaltalíns af sullaveikinni í landinu um
hans daga og fellir yfir honum ómildan dóm: „í því máli komu allir
gallar hans (þ. e. Jóns Hjaltalins) fram. Hann var að vísu margfróður