Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1942, Page 229

227
laka það fram í umsögn sinni um héraðslæknaskýrslur þær, er umrædd
skýrsla Jóns Finsens var ein þeirra, að þær hafi að geyma „ingen
særlige Forslag, hvortil Landphysicus Erklæring maatte synes nöd-
vendig“. Mátti það reyndar til sanns vegar færa, því að af yfirlætis-
leysi sínu hafði Jón Finsen ekki beinlínis stungið upp á því, að hér
skyldu teknar upp svæfingar, en fordæmi hans gat þó, eins og á stóð,
jafngilt uppástungu, og þá vissulega uppástungu, sem yfirmaður allrar
læknastéttarinnar í landinu mátti vel telja þess verða að eyða nokkr-
lun orðum að og taka afstöðu til. Jafnvel það, að Jón Hjaltalín hafði
á hinu sama ári sem Jón Finsen tók upp svæfingar á Akureyri íalið
sig neyddan til að gera þá viðbjóðslegu aðgerð á manni að ýta með afli
inn um luktan blöðruháls hans þvaglegg úr málmi (catheterismus
lorcé), og auðvitað á manninum ódeyfðum, megnaði ekki að hafa þau
áhrif, að fordæmi Jóns Finsens yrði fyrir það eftirtektarverðara og
lærdómsríkara til eftirbreytni, og er slíkt mikil fyrirmunun. Má ef til
vill meðfram líta á þetta sem dæmi þess, hve torvelt það getur reynzt
læknum að taka upp róttæka nýbreytni um aðgerðir sínar eingöngu
eftir fregnum eða af lestri bóka, og hversu ólíkt álirifameira er að sjá
þa;r fyrir sér. Ivemur þetta enn fram um Jón Hjaltalín.
Því hefur verið fleygt og mun vera eftir munnmælum i Húnavatns-
sýslu, að það sé Jósep Skaptason, sem eigi heiðurinn af því að hafa
fyrstur islenzkra lækna tekið upp svæfingar. Af því, sem þegar hefur
verið sagt, er auðsætt, að þetta fær ekki staðizt. Vissulega iná ætla, að
kona vestan, úr sýslum, er Jósep Skaptason hafði limað af fæturna
og Jón Finsen bætti um stúfana á, hafi kunnað um það að bera, ef
héraðslæknir hennar, sem hún hafði haft svo mikil viðskipti við, hefði
verið farinn að iðka aðrar eins nýjungar, og ekki fer á milli mála, að
tekið liafði hann fæturna af henni ósvæfðri. Hefur þessi margreyndi
píslarvottur, sem gerðar höfðu verið á ekki færri en fjórar aflimanir,
hinar fyrri tvær án allrar deyfingar og hinár síðari tvær í svæfingu,
mátt kunna að bera um muninn. Er og ekki líklegt, þegar þess er gætt,
hver tilþrifamaður Jósep Skaptason var um handlæknisaðgerðir, að
honum hefði orðið skotaskuld úr að bæta um aðgerðir sínar á konu
þessari, ef hann hefði notið að svæfinga og fyrir það treyst sér að
teggja það enn á hana að saga rækilega neðan af stúfunum. Ef frekara
vitnisburðar þyrfti við um hugsanlegt frumkvæði Jóseps Skaptasonar
að svæfingum hér á landi, vill svo til, að í ársskýrslu sinni fyrir þetta
sarna ár sem Jón Finsen getur um svæfingar sínar, segir Jósep Skapta-
son frá mjög sögulegri og myndarlegri handlæknisaðgerð, er liann
gerir einmitt um sama leyti, sem Jón Finsen kom til Akureyrar.
Er lýsingin á aðgerðinni svo ýtarleg og greinagóð, að ekki er hugsan-
legt, að sleppt væri að geta svæfingar, ef hún hefði átt sér stað, svo
mikil nýjung sem það hefði þá verið. Hins vegar er varla að efa, að
sjúkling þenna hefði Jósep Skaptason hlotið að svæfa, ef hann hefði
þá verið tekinn að iðka svæfingar. Ágæt greinargerð Jóseps Skapta-
sonar um sjúkdóm manns þess, er liér átti í hlut, og hina rösklegu
og vel heppnuðu aðgerð við meini lians, er að ýmsu leyti mjög lær-
dómsrík. Sýnir hún annars vegar, hversu lengi menn á þessum timum
gátu verið látnir dragnast með sjúkdóm, sem fljótbættur var með til-