Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1942, Side 232

230
lsndi í níu ár. Er engan beinan fróðleik um þær að sækja í skýrsl-
ur héraðslækna á því tímabili — ekki heldur í skýrslur Jóns Finsens
sjálfs. En þögn hans merkir auðvitað ekki, að hann hafi lagt niður
svæfingar, heldur verður að líta svo á, að hliðstæðar aðgerðir þeim,
er hann gerði hið fyrsta ár sitt hér, geri hann jafnan áfram í svæf-
ingu og þyki svo sjálfsagt, að þarflaust sé að taka það fram, eftir að
iiann hafði einu sinni látið þess getið, að hann hefði svæfingar um
hönd, en það virðist hann reyndar hafa talið frásagnarvert fyrir það
eitt, að alger nýjung væri hér á landi. Þetta merkir ekki það, að hann
hafi svæft við allar aðgerðir, sem oss mundu nú þykja krefjast deyf-
ingar. Er vafalaust engin tilviljun, að hann lætur ósvæfðan hinn fyrst
lalda sjúkling, er hann gerði á handlæknisaðgerð árið 1856. Skar hann
þekjuæxli (sennilega krabbamein) úr vör hans, og mun honum hafa
þótt óhæg't að viðhafa svæfingu við slíka munnaðgerð, m. a. fyrir
erfiðleika á að girða fyrir, að sjúklingurinn sogaði upp í sig blóð og
niður í lungu. Af sömu ástæðu má ætla, að hann hafi látið farast fyrir
að svæfa sjúklinga, er hann saumaði saman á skarð í vör þeirra, en
slíkar aðgerðir gerði hann nokkrar, og lætur þess getið um fyrstu
aðgerðina (1858), að það muni vera fyrsta aðgerð sinnar tegundar á
Islandi. Hefur þá sjúklingur sá, er í hlut átti, ef til vill verið næsti
íslendingur Þorgilsi skarða, er slík líkamslýti hefur fengið lagfærð,
og hafa þá meira en sex aldir liðið á milli aðgerða. Ekki hefur verið
unnt að koma við deyfingum við Recamiersaðgerðir vúð sullaveiki, er
.Tón Finsen varð ágætastur af, og á sullum hefur hann eflaust stungið
án deyfingar. Að slepptum sullaðgerðum og fæðingaraðgerðum fer
annars ekki mikið fyrir handlæknisaðgerðunr Jóns Finscns, og varð
hann sannspár um það, að hið fyrsta misseri revndust handlæknisað-
gerðir þær, er hann taldi til mikilla aðgerða, tiltölulega margar. Jóns
Finsens hefur oft verið vitjað til fæðandi kvenna, og hefur honum
eins og læknum jrá og lengi síðan verið tamt að grípa til tangar. Kemst
hann upp í átta tengur eitt árið (1864). Aldrei minnist hann á svæf-
ingar í sambandi við fæðingaraðgerðir, og er eðlilegast að skilja það
svo, að við þess kyns aðgerðir hafi hann aldrei svæft, sem nýstárlegt
hefði verið til frásagnar, ef fyrir hefði Ivomið, enda lýsir hann aldrei
þeim barnsburðarhindrunum, er til hans kasta komu. þannig, að
klóróformgjöf hafi lalizt aðkallandi eða réttlætanleg samkvæmt fyrr
greindum reglum kennara hans, prófessors Levy, og fæðingarstofn-
unarinnar í Kaupmannahöfn.
Liggur nú næst fyrir að athuga, hvort íslenzkir læknar hafi tekið
svæfingar upp eftir Jóni Finsen. Fyrir því finnst enginn stafur. Um
Jón landlækni Hjaltalín er áður getið þar að liitandi, og ber það efni
enn á góma hér á eftir. Af öðrum læknum koma varla aðrir til greina
en Bjarni Thorlacíus, er var aðstoðarlæknir Jóns Finsens á Akur-
eyri 1858—1859 og á vegum hans í Austfirðingafjórðungi frá því í
byrjun októbermánaðar 1860, svo og nágrannalæknarnir, þeir Ólafur
Thorarensen á Hofi og Jósep Skaptason í Hnansum, þvi að Ara Ara-
son á Flugumýri er varla hér til að nefna. Af Bjarna Thorlacíusi fer
engum sögum hér að lútandi, og er ekkert í því efni að græða á árs-
skýrslum Jóns Finsens fyrir Austfirðingafjórðung (1860—1865), né á