Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1942, Qupperneq 233

231
hinni einu ársskýrslu, sem til er frá hendi Bjarna Thorlacíusar sjálfs
(1866). En gizka mætti á, að hann, próflaus maður, sem aldrei hafði
íengið formlegt lækningaleyfi, liafi heldur hliðrað sér hjá að leggja
í meira háttar aðgerðir með þar til heyrandi svæfingum. Hinar einu
handlæknisaðgerðir, sem getið er um í áður nefndum ársskýrslum, eru
nokkrar ástungur við sullaveiki, og tvívegis sker hann í þess liáttar
meinlæti, sem eru að gera út, en fráleitt í svæfingu. Að öðru leyti
verður elcki um j)etta fullyrt, og víst hefur Bjarni Thorlacíus hal't
óvenjulega góð skilyrði til að kynnast svæfingum í frainkvæmd, er
hann var aðstoðarlæknir Jóns Finsens á Akureyri. Um samvinnu
þeirra nágrannanna, Jóns Finsens og Ólafs Thorarensens, er ekkert
vitað, en sennilega liefur hinn siðar nefndi, sem alla tíð lét sér dræmt
um að fást við læknisstörf, litið haft sig i frammi, og allra sízt fengizt
við meira háttar handlækningar, á meðan Jóns Finsens naut vdð í ná-
grenni hans. Árið 1866, er svo átti að heita, að Ólafur Thorarensen þjón-
aði héraðinu á milli lækna, hefur hann ekki verið orðinn til stórræðanna,
þá farlama maður á áttræðisaldri. En góð skil hefur hann óneitanlega
mátt kunna á svæfingum eftir meira en 10 ára störf Jóns Finsens í
næsta nágrenni. Ekki hefur Jósep Skaptasyni brugðið svo við svæf-
ingarfregnirnar frá Akureyri.að liann hafi rokið til og lekið að gera slíkt
hið sama. Á næsta ári (1857) sker hann ekki færri en fjögur fituæxli
af jafnmörgum sjúklingum, þar af eilt hnefastórt aftan af lierðablaði
og af hupp annað, er vó ekki minna en 3% pund. Hefði verið tilvalið
fyrir óv'anan mann svæfingum að hefja þær einmitt við þessar að-
gerðir. En á svæfingar er ekki minnzt, og værður að hafa fyrir satt,
að þær hafi ekki komið til greina. Eftir þetta bregður svo við, að Jósep
Skaptason minnist ekki einu orði á handlæknisaðgerðir í skýrslum
sínum, að undanteknu einu ári löngu siðar (1872). er hann getur
þess, að hann hali stungið á tveimur sullaveikissjúklingum. Mundi
ekki tiltölulegt nábýli hans við Jón Finsen og fregnir af aðgerðum
hans hafa leitt til þess, að Jósep Skaptason hafi talið sig nú aftur úr
orðinn og dregið sig í hlé, að því er tók til meira háttar handlæknis-
aðgerða, enda færðist nú aldur óðum yfir hann. Verður ekki læknis-
hlutur hans eða manndómur minni fyrir slika sjálfsgagnrýni.
Árið 1865 ræðst Jóíi landlæknir Hjaltalín í eitthvert hið mesta hand-
lækningastórvirki, sem nokkur læknir hafði þá ráðizt í á Islandi, og
eflaust hið fyrsta sinnar tegundar í landinu. Var það keisaraskurður
á dvergvaxinni stúlku, sem dæmdist ófær til að komast lifandi frá
barni, hverjum brögðum sem beitt yrði til að ná burðinum eðlilega fæð-
ingarleið. Fer hér á eftir greinargerð Jóns Hjaltalíns um þenna
atburð, tekin úr ársskýrslu hans fyrir umrætt ár, og er skýrslan dag-
sett hinn 19. marz 1866:
Den 24. Juni f. A. saa jeg mig nödsaget til at foretage Sectio Cæsarea
paa en Primipara, hvor Forlösningen paa enhver anden Maade paa Grund
af Bækkensnæverheden maatte ansees for at være en reen physisk Umulig-
hed. Den Paagjældende var en Dværgpige paa 25 Aar, 1 Alen og 16 Tommer
höi, som laa i Barselseng med et fuldbaarent levende Foster. Jeg foretog
Operationen under Assistance af Hr. Cancellieraad Hjalmarsen og den
franske Stations Overlæge Dr. Chastang. Barselkonen blev först stærkt