Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1942, Side 235

233
arar aldar, þá muni aðeins 6. hver inóðir hafa lifað af eptir keisaraskurð,
en optar lifi barnið ef fóstrið er vel skapað og með fullu lífi, þegar skurðr-
inn er gjörðr.
Það mun áreiðanlegt, að engi viti eða þekki dæmi til þess fyrr né síðar,
að keisaraskurðinum hafi verið beitt nokkuru sinni hér á landi, fyren nú
hér i Reykjavík, 24. f. mán. ógiptr kvennmaðr Margrét Arnljótsdóttir1)
að nafni á 31. ári, dvergr að öllum skapnaði, um 18 (?) þuml.2) á hæð,
varð barnshafandi og kendi sín eðr lagðist á sæng 23. f. mán.; yfirsetu-
konan kvaddi þegar landlæknirinn Dr. Hjaltalín til að skoða sængrkonuna,
en hann sendi þegar eptir Gísla kanselíráði Hjálmarssyni og kvaddi einnig
með sér til ráðaneytis báða læknana af herskipinu Pandora Chastang
yfirlæknir yfir allri fiskimannaútgjörð Frakka, og Dexier3) herskipslæknir,
og voru þaraðauki viðstaddir 4 þeirra 5 stúdenta er nú lesa hér læknis-
1) Margrét þessi Arnljótsdóttir fæddist í Reykjavik 12. maí 1834. Hún var því
á 32. ári, þegar gerður var á henni keisaraskurðurinn, en ekki á 31. ári og enn
siður aðeins 25 ára, eins og Jón Hjaltalín slumpar á í skýrslu sinni til heilbrigðis-
ráðsins. Margrét var „dóttir óegta“ Arnljóts Jónssonar silfursmiðs og bústýru hans,
Soffíu Pálsdóttur. Arnljótur og Soffía giftust síðar (5. jan. 1835) og bjuggu í Bæ viö
Skálholtskot í Reykjavík. Þau voru bæði ættuð ofan úr Borgarfirði, og er Arnljótur
talinn allvel efnaður, er hann kvæntist, en mikill drykkjumaður. Hann varð hráð-
kvaddur fertugur 8. febr. 1837. Auk Margrétar lét hann eftir sig tæplega misseris-
gamlan son, Jón að nafni (f. 1. ágúst 1836). Áður en Margrét missti föður sinn,
var hún komin í dvöl til Sigvalda Nikulássonar og Ingunnar Einarsdóttur, sem
lengi hjuggu í Suðurbænum í Pingholtum. Að manni sínum látnum fór Soffía
norður í Eyjafjörð, en þaðan var faðir hennar ættaður. Áður en hún fór norður,
kom hún drengnum fyrir hjá Jóni Bjarnasyni í Ártúni. Mun hún haí'a ætlað að
koma fijótlega aftur, en úr því varð ekki. Giftist hún nyrðra (20. sept. 1840)
Einari hónda Magnússyni á Miðhúsum í Grundarþingum og dó þar ekkja (15.
marz 1879), 66 ára. Ólust systkinin síðan upp hjá hinu sama fólki á kostnað
Reykjavíkurkaupstaðar. Fermdist Margrét, ]>egar hún hafði aldur til, og taldist
sæmilega að sér. En jafnan var hún á sveit, og ])ó ekki á fullri meðgjöf, eftir að
hún komst upp. Fylgdi hún Suðurbænum sem þurfalingur og var þar hjá þeim
hjónunum Ólafi Hjaltesteð og Þorgerði Magnúsdóttur, er þessi síðasta saga hennar
gerðist. Jón bróðir hennar varð kunnur Reykvíkingur á sinni tíð, bjó í Hlíð (Jóns
Arnljótssonar koti, Arnljótskoti) i Skuggahverfi, stundaði smáskammtalækningar
og dó þar þurfamaður 12. des. 1900. Hann var kvæntur og mun eiga afkomendur
á lífi. Hálfbróðir þeirra Jóns og Margrétar, sonur Soffiu og síðara manns hennar,
var Magnús Eyjóifur Einarsson (f. 30. okt. 1849) hagyrðingur. Hann fluttist til
Vesturheims.
2) Hér fer meira en litið á milli mála um Hkamshæðina, og er ritstjóranum
það augsýnilega ijóst. Kemur ekki til nokkurra mála, að stúlkan hafi verið það
heimsviðundur að vera ekki hærri en 18 þuml., þ. e. 47,1 sm, sem er tæplega
lengd nýborins barns. Er hitt sennilegra, að hæðin hafi verið sú, sem greind er
i skýrslunni til heilbrigðisráðsins, þ. e. 1 alin og 16 þuml. eða 104,6 sm. Þó getur
það ekki talizt ólíkt Jóni Hjaltalín (sbr. missagnirnar um aldur stúlkunnar) að
iáta sér ekki bera alls kostar saman við sjálfan sig um hæðina, og má vera, að hún
hafi verið sögð blaðinu 1 al. og 18 þuml., þ. e. 109,8 sm, en alinin faliið niður
í handriti eða próförk, og er fullt eins líklegt, að það sé nær hinu rétta. Hefði
stúlkan þó ekki verið hærri en 5—6 ára harn. Ekki er fyllilega Ijóst, í hverju þessi
smái vöxtur hefur verið fólginn. Bendir likamshæðin, svo og orðalag skýrslnanna,
til þess, að um einhvers konar almennan dvergvöxt hafi verið að ræða fremur en
það, að stúlkan hafi verið krypplingur fyrir beinkröm eða berklaveiki. í sömu
átt bendir kenningarnafn stúlkunnar, sem elztu Reykvíkingar minnast enn að
hafa heyrt („Manga dvergur“). Hins vegar mun það vera fágætt, að eiginlegir
dvergar séu bæði kynþroska og að öðru leyti hæfir til barngetnaðar, Um þyngd
barnsins skakkar og nokkru í frásögninni (6 pund — 14 merkur).
3) Rétta naínið mun vera Texier (sjá síðar).
30