Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1942, Síða 242
240
lærisveinn Jóns Hjaltalíns, Hjörtur Jónsson, þá orðinn héraðslæknir í
Stykkishólmi, klóróformsvæfingu af svipuðu tilefni. Átti í hlut kona
með fæðingarkrampa, en töng og vending brugðust, og neyddist lækn-
irinn til að gera höfuðstungu á fóstrinu. Þegar þetta gerðisl, hafði
Hjörtur læknir ekki enn farið utan tii framhaldsnáins í fæðingar-
stofnun, því að hana sótti hann fyrst veturinn ! <S!H)—1870. Hafði hann
því við ekkert að stvðjast varðandi svæfingar annað en lærdóm þann,
er hann hlaut i skóla Jóns Hjaltalíns, og er ekki ólíklegt, að i því efni
hafi honum reynzt lærdómsríkastur margnefndur keisaraskurður, sem
fastlega má gera ráð fyrir, að hann hafi verið áhorfandi að.
Þegar liér er komið sögu, tekur að fækka handlæknisaðgerðum Jóns
Hjaltalíns, sem reyndar hafði aldrei kveðið mikið að. Jónas Jónassen
lauk kandídatsprófi i Hafnarháskóla vorið 1866, og eftir framhalds-
nám í sjúkrahúsum í Kaupmannahöfn gerðist hann (% 1868) aðstoð-
armaður Jóns Hjaltalíns við læknakennsluna, jafnframt því sem hann
gegndi læknisstörfum í Gullbringu- og Kjósarsýslum. Tók Jónas Jónas-
sen þegar við handlækningakennslunni og læknisstörfunum í sjúkra-
húsi Reykjavíkur. Getur Jón Hjaltalín þess í skýrslu sinni fyrir árið
1871, að hann sinni nú lítið handlæknisstörfum, nema að svo miklu
leyti sem samkennari hans kalli hann til ráðuneytis um vandasamari
tilfelli. Jónas Jónassen heyrði til hinni nýju læknakynslóð, er alizt hafði
upp við svæfingar og hlaut að telja þær svo sjálfsagðar við allar meira
háttar handlæknisaðgerðir, að þarflaust væri um að geta, neina eitt-
hvað bæri út af. í prentaðri skýrslu um sjúklinga í sjúkrahúsi Reykja-
víkur hin fyrstu ellefu starfsár sín þar (1868—1879) minnist hann ekki
einu orði á svæfingar. Það þykir honum hins vegar ástæða til að gera,
er hann lætur þess getið í ársskýrslu sinni fyrir 1871, að liann liafi
opnað sull í langt leiddum meinlætasjúklingi, sem andaðist nóttina
eftir aðgerðina. Tekur hann fram, að það hafi verði gert ,,under en
let Chloroformnarkose", svo sem til afsökunar því, að hinni sjálfsögðu
svæfingu liafi ekki verið um að kenna. Mundi oss fara svipað.
Með handlækningakennslu Jónasar Jónassens og eftirmanna lians,
svo og framhaldsnámi íslenzkra lækna í fæðingarstofnun og öðrum
sjúkrahúsuin erlendis (sbr. konungsúrskurð 21. okt. 1871), var jiað
tryggt, að þeir fylgdust með um iðkun svæfinga á horð við það, sem
gerðist með öðruin menningarþjóðum. En það er að fara út fyrir hið
fyrirhugaða svið þessarar ritgerðar að rekja þá þróun lengra fram.
Aðalheimildir.
Ársskýrslur landlæknis og héraðslækna (fjórðungslækna), einkum 1847—1880 (í
skjalasafni iandlæknis i Þjóðskialasafni).
Andvari XI, hls. 1—10: Æfiágrip landlæknis Dr. Jóns Hjaltalíns. Eftir yfirkennara
H. Kr. Friðriksson.
Bibliotliek for Læger:
1847, Januar—April, hls. 442—482: Ætherindaandingen.
1850, Januar—April, bls. 336—366: Ðet kongelige medicinske Selskabs I'or-
handlinger i Vinteren 1849—1850.
1851, Juli—Oktober, bls. 253—265: Behandlingen af Lungebetændelse med
Chloroforniindaandinger.
1853, Januar—April, bis. 189—217: Cand. C. Wiihusen: Notice fra et Ophold
i Paris.