Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Page 20
ÁBYRGAR KONuR OG SjÚKIR KARLAR
33
persónuleiki“. Þetta birtist m.a. í orðum Ragnars í almennri umræðu um
nauðganir:
Þetta eru ekki heilbrigðir einstaklingar, sem að á annað borð hafa
það líkamlega kapasítet að nauðga. Það bendir til einhverrar meiri-
háttar veilu. Eða allavega sko, þetta er glæpur og verknaður sem
ég frá mínu sjónarhorni gæti ekki líkamlega framkvæmt. Ég gæti
tekið líf, í sjálfsvörn eða til að vernda einhvern mér náinn, en ég
gæti ekki framið þennan glæp. Bara ómögulegt.
Í orðum Ragnars birtist hvernig samfélagið afmennskar gerendur og gerir þá
að skrímslum. Orðræðan er á þann veg að þeir sem nauðga séu „óeðlilegir“
andstætt okkur sem teljumst „eðlileg“. Þetta endurspeglar það sem Sibley
kallar orðræðu útilokunar76 og Hall kallar öðrun (e. othering)77 og byggist á
neikvæðum staðalmyndum um ofbeldismenn. Þessi orðræða útilokunar og
öðrunar kom fram í viðtölunum, þrátt fyrir að þátttakendur væru meðvitaðir
um að flestir ofbeldismenn sem nauðga þekkja eða kannast við brotaþola.
Þetta birtist skýrt í samræðum á milli Ara og Steinars:
Ari: Maður myndi aldrei trúa því að einhver myndi nauðga. […] Ég
ætti sko auðveldara með að fyrirgefa morðingja en nauðgara sko.
Ég hef alveg rætt þetta við vini mína og ef að vinur okkar myndi
myrða einhvern þá myndum við frekar taka hann í sátt heldur en ef
hann myndi nauðga.
Steinar: Ég held það líka af því að maður skilur að einhverju leyti
ástæðuna fyrir morði en ég get á engum tímapunkti hugsað að-
stæðurnar þar sem ég nauðga einhverjum.
Skrímslavæðing leiðir af sér þá hugmynd að nauðgun sé alvarlegasti glæpur
sem hægt er að fremja og alvarlegra brot en morð líkt og fram kom hjá karl-
kyns viðmælendum í rýnihóp. Rannsóknir sýna að flestir brotaþolar velja
það að lifa af og að batahorfur séu nokkuð góðar.78 Í rannsókninni kom fram
að skrímslavæðing hefur mikil áhrif á brotaþola, en þær sem segja frá eða
leita réttar síns þurfa að bera þá ábyrgð að hafa verið aðilinn sem eyðileggur
mannorð ofbeldismannsins. Þetta kom fram í orðum Önnu Möggu:
76 David Sibley, Geographies of exclusion: Society and difference in the West, London og
New York: Routledge, 1995, bls. 14.
77 Stuart Hall, „The spectacle of “the Other”“, Representation: Cultural Representation
and Signifying Practices (8. útg.), ritstj. S. Hall, London: Sage, 2003, bls. 258.
78 Liz Kelly, Routes to (in)justice, bls. 4.