Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Side 43

GUðRÚn STEInÞóRSDóTTIR
56
Líkingin sem hér er í brennidepli er afstöðulíkingin42 ,upp og niður‘ en hún
er algeng þegar rætt er um heilsufar manna sem er iðulega túlkað sem upp
eða niður; jákvætt eða neikvætt. Eða eins og málfræðingurinn George La­
koff og heimspekingurinn Mark Johnson hafa bent á eru heilsa og líf upp en
veikindi og dauði niður.43 Þó Dísa sé ekki að ræða um heilsufar sitt má vel
yfirfæra þessa líkingu á stöðu hennar í lífinu. Hún þarf að dvelja niðri í holu
á meðan Gríms fær að vera uppi á yfirborðinu. Með afstöðulíkingunni leikur
líka hugtakslíkingin jákvætt er birta; neikvætt er myrkur; sbr. að holan er
svört og dimm. Líkingin undirstrikar því neikvæða stöðu Dísu og einangr­
un hennar. Henni er ekki einvörðungu haldið niðri heldur er hún einnig í
myrkri og því enn ósýnilegri.
Eins og sést tiltekur Dísa sérstaklega að Gríms noti sérnafnið Þagnar­
landið yfir holuna hennar. Það nafn hefur á sér allt annan blæ, og mun feg­
urri, en nafnið holan eins og Dísa bendir réttilega á. nafngiftin er ein af
mörgum aðferðum sem Gríms notar til að réttlæta ofbeldið sem hún beitir
Dísu. Síðar í sögunni gerir Dísa enn betur grein fyrir afstöðu sinni til nafns­
ins Þagnarlandið og fyrir lífinu þar:
Annars langar mig til að segja þér aðeins frá hinu rómaða Þagnar­
landi, þar sem blómin fljóta á vötnunum og fegurðin ríkir ein, eins­
og Gríms segir. Landið það er sem sé hvergi til, það er hreinræktuð
sögufölsun og hræðilegur uppspuni frá rótum; Gríms hefur ein­
göngu sett tilvist þessa ímyndaða lands á svið til að næra sinn eigin
blekkta huga af sömu áfergju og hún hefur afneitað mér. Þetta svo­
kallaða Þagnarland hennar er nefnilega ekkert nema ógnarland,
eitt andskotans dimmu– og kúgunarland þar sem varla er hægt að
fóta sig fyrir kvikindum og drullu.
Þar liggja sko engir gljáandi fiskar undir steini, og þar skín sólin
ekki í heiði og þar heyrist ekkert dírrindí og vængjablak í himnin­
um. Þar úir allt og grúir af alls konar kjaftbleikum kvikindum sem
naga sig inn í holdið og beinin – og þessi kjaftbleiku kvikindi hefur
Gríms kosið að kalla blá blóm og segir þau umvefja mig, hana Dísu
Gríms, sem ekkert, já, ég segi ekkert, hefur til saka unnið. (83)
42 Georg Lakoff og Mark Johnson 2003[1987], Metaphors We Live By, Chicago:
University of Chicago, bls. 14–21.
43 Sama heimild, bls. 15.