Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Page 45
GUðRÚn STEInÞóRSDóTTIR
58
komandi hjálp né nær fram réttlæti þegar trámatískum atburði er haldið
leyndum. Vegna skorts á stuðningi og réttlæti er líklegra en ella að tráma
tísku minningarnar haldi áfram að brjótast um óheftar í kolli persónunn
ar, fái útrás í reiði, því að hún dregur sig til baka og/eða sýnir óviðeigandi
hegðun.46 Innra með hinni sviðsettu Vigdísi Grímsdóttur takast í sem stystu
máli á tvö öfl en í átökum þeirra má greina öll einkennin sem McFarlane og
van der Kolk nefna, einkum reiðina. Samfélagsafstaðan er ástæðan fyrir því
að Gríms kallar íverustað Dísu Þagnarlandið en reiðin að hún „saumar fyrir
munninn“ á henni „með svörtum, grönnum vír“; allt til þess að skera sig ekki
úr og vera öðruvísi en samfélagið ætlar einstaklingnum. Og þess vegna hefur
hún aldrei upplýst glæpinn.
Gríms beitir Dísu sumsé ofbeldi og heldur henni niðri í holunni fyrst
og fremst vegna þess að hún vill hegða sér eftir ákveðnum samfélagslegum
viðmiðum, reglum sem hún er hrædd um að Dísa brjóti leyfi hún henni
að komast að. Áhyggjur Gríms eru ekki úr lausu lofti gripnar því Dísa er
óheflaðri en Gríms, hún slettir, er stundum „hryllilega orðljót“ (15) og er
óhrædd við að sleppa fram af sér beislinu fái hún tækifæri til þess.47 Dísa
veigrar sér semsagt ekki við því að hegða sér á „óviðeigandi hátt“ miðað við
ríkjandi hefðir og venjur samfélagsins. En það sem Gríms hræðist líklega
einna helst er að Dísa greini frá ofbeldinu eða eins og Dísa sjálf kemst að
orði um Gríms:
[…] hún [var] ekki ósjálfstæð og hrædd við eitt né neitt nema auð
vitað að missa tökin á mér, hrædd um að týna sér, hrædd um;
að ég kæmist að miklu oftar en hún gat ráðið við,
að ég læddist út að næturþeli og gerði einhvern óskunda,
að ég brunaði af stað með allt hennar hafurtask,
að ég kæmi allt í einu fram þegar hún væri eitthvað miður sín og
læsi til dæmis upp ritgerðarverkefni í Háskólanum í hennar nafni
og gerði hana að því aðhlátursefni sem hún óttaðist stöðugt að
verða,
að ég hvíslaði leyndarmálinu í eyrun á börnunum,
46 Alexander C. McFarlane og Bessel A. van der Kolk, „Trauma and Its Challenge to
Society“, Traumatic Stress: The Effects of Overwhelming Experience on Mind, Body, and
Society, ritstj. Bessel A. van der Kolk, Alexander C. McFarlane og Lars Weisaeth,
new York: Guilford Press, 1996, bls. 24–46, hér bls. 25.
47 Í sögunni nefnir Dísa ýmis dæmi um hegðun sína sem Gríms hefur skammast sín
fyrir t.d. þegar Dísa hefur sungið í marglituðum kjólum fyrir framan fjölda manns í
karókí.