Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Page 55

GUðRÚn STEInÞóRSDóTTIR
68
aðeins til að sýna muninn á sér og Gríms heldur einnig til að draga fram í
dagsljósið eiginleika sína á kostnað óöryggis Gríms. Það virðist hún ekki síst
gera til að ganga í augun á kisa því hún þráir ást hans og samþykki. Ef til vill
er þó orðum hennar ekki síður ætlað að vekja Gríms til umhugsunar um að
Dísa hafa ýmsa kosti sem gætu gagnast þeim báðum.
Hin mikla gagnrýni Dísu í umfjöllun hennar um ólíkindareinkennin er
athyglisverð í ljósi þess að hún gagnrýnir Gríms líka þegar hún fer ekki eftir
ákveðnum ríkjandi viðmiðum samfélagsins. Til dæmis setur hún á langar
ræður um reykingar Gríms og áhrif þeirra á líkama þeirra stallna svo ekki
sé talað um þegar hún ræðir sjálfsskaðann sem Gríms beitir þegar hún rakar
endurtekið af sér allt hárið.64 Í báðum tilvikum dregur Dísa upp skýrar and­
stæður á milli sín og Gríms um leið og hún setur sjálfa sig markvisst í hlut­
verk brotaþolans sem getur lítið sem ekkert gert gegn kúgun kvalarans.
Gagnrýnin sýnir best þversagnirnar sem einkenna báðar raddirnar – Dísa
þykist vera uppreisnarseggur en fylgir líka straumnum – maður á ekki að
reykja og raka af sér hárið – rétt eins og Gríms.
Dísa + Gríms = Vigdís Grímsdóttir
Dísusaga er ekki fyrsta sagan sem Vigdís hefur skrifað þar sem fjallað er um
klofning manneskjunnar í tvær persónur og erfiðleikana sem því fylgja. Það
gerði hún til dæmis eftirminnilega í barnabókinni Gauti vinur minn sem
kom út árið 1996 en þó á eilítið annan hátt en í Dísusögu. Sagan er fantasía
sem gerist í nokkrum heimum en í einum þeirra segir frá aukapersónunni
Manna en innra með honum búa tvær raddir sem heita Reiði og Fúli:
–nú ertu klár, Manni, sagði röddin innan í mér.
–Þegiðu, sagði önnur rödd.
Og nú vissi ég að ég var með tvær raddir innan í mér sem töluðu
saman en þannig hafði ég ekki verið áður.
önnur röddin var lúmsk.
En hin röddin var grimm.
–Ég heiti Reiði, sagði grimma röddin.
64 Sjálfsskaði er ein af algengum afleiðingum kynferðisofbeldis, en birtingarmyndir
hans eru ýmsar, svo sem að fólk skeri sjálft sig, brenni sig, slái höfði í hluti og taki
inn of stóra skammta af lyfjum. Einatt skaðar fólk sjálft sig til að takast á við erfiðar
tilfinningar og/eða aðstæður sem það telur sig ekki ráða við. Bessel A. van der Kolk,
The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma, new York:
Penguin Books, 2015, bls. 143–145.