Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Síða 70
DanSað Á ÓPLæGðUM aKRInUM
83
En hugsanlega ber að leggja bókstafstrú á fyrri lið titilsins á einhvern skáld-
spillandi hátt og taka vísunina í gróteskan dansinn bókstaflega. Ballet verður
fyrst til í ítölsku endurreisninni á 15. og 16. öld. og flyst síðan til Frakk-
lands þar sem hann heldur áfram að þróast undir aristókratískum áhrifum.
Danse grotesque er nafn á ákveðinni tegund ballets sem á rætur að rekja til
upphafs 19. aldar á Ítalíu. Stíllinn var kallaður gróteskur sökum ýktra hreyf-
inga dansaranna, hann var ofsafenginn, látbragðið ýkt og sjá mátti snarpa
kippi í bland við kraftmikil hopp. Ítölsku dansararnir voru alla jafna úr lægri
þrepum samfélagsins – líkt og dansararnir frá París – en ólíkt frönskum koll-
egum sínum höfðu þeir ekki hlotið skólagöngu, né alist upp innan hirðar,
né heldur fundu þeir hjá sér þörf til þess að apa eftir hirðsiðum eða háttalagi
yfirstéttanna. Þeir gerðu öllu heldur meðvitað grín að þeim. Sá dans sem
þeir dönsuðu fól í sér ákveðið frelsi og taumleysi sem var í skýrri andstöðu
við þá áráttukenndu sjálfsmeðvituðu stigskipun sem franski ballettinn bjó
við.13 Skal þá kannski lesa ljóðið með þessa andspyrnu í huga?
Við hefjumst handa
Ljóðið hefst á sviðsetningu. Upptalningu. Lík finnst af tröllvaxinni konu
„gert af líkum tólf kvenna / sem létust fyrir andartaki síðan / hver með
sínum hætti / hver á sínum stað / hver á sinni öld“ (26). Fundarstaðir
kvennanna eru taldir upp: „í skógarrjóðri“, „í útihúsi“, „í skurði“, „í
fjöru“, „undir brú“, „á óplægðum akri“, „á svefnherbergisgólfi“, „á botni
slýmjúkrar tjarnar“ og „í neðsta kjallara bílastæðahúss“ (25).14 Ljóðmæl-
andi stendur yfir líkinu og fylgist með því spillast, „litarhaftið fölnar“
(27), „blóðið leitar frá háræðunum“ (27), „blóðið þykknar“ (27), „augn-
lokin harðna“ (28) og „allt sem hefur speglast / í sjáöldrunum / glatast
með kulnandi heilanum“ (28). Það er liðið á annan dag eftir líkfundinn
þegar ljóðmælandi – sem lýst er með fyrstu persónu fornafni fleirtölu,
„við“15 – segist hefjast handa „og líkið mikla / tekur að mýkjast á ný“ (31).
13 jennifer Homans, Apollo’s Angels, new York: Random House, 2010, bls. 412.
14 Það hefur reynst einstaka lesendum ljóðsins torleyst að sjá hvernig útreikningur
fjölda líkama (12) og fjölda fundarstaða (9) gengur upp. Það tel ég auðleyst: Í „neðsta
kjallara bílastæðahúss[ins]“ (25) fundust þrjár eldri konur sem deildu bíl á leið í
leikhúsið.
15 Þótt áleitið sé að gera tilraun til þess að átta sig á eðli/persónu ljóðmælanda fellur það
utan ramma þessarar greiningar, þar eð form og framsetningarmáti eru í brennidepli.
Hvað sem því líður er freistandi að hugsa sér fleirtölu fyrstu persónu ljóðmælanda
á einn af tveimur vegum. annars vegar að „við“ sé samfélagsleg heild sem lesandi