Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Page 145
HAUkUR INGvARSSON
158
meðan sveitalífið greiðir úr sálarflækjum og innrætir þeim sem hafa villst af
braut góða siði. Þessi andstæða er hins vegar bara á yfirborðinu því í sveit-
inni er ekki allt með felldu. Enginn veit það jafnvel og Jóhannes sem hugsar
með sér á ákaflega Faulkneríska vísu: „... syndir feðranna koma niður á börn-
unum í þriðja og fjórða lið“ (E 178).
Þegar skóla- og samkomuhúsið eru brunnin halda smiðirnir sem unnu
verkin heim á leið, yfirsmiðurinn er sannfærður um að „djöfullinn sjálfur
regeri á þessu bölvaða nesi“, honum virðist þykja miður að starf þeirra hafi
verið til einskis en félagi hans lætur sér það í léttu rúmi liggja: „Skítt með
það; við höfum fengið okkar peninga“, að svo mæltu héldu þeir áfram og
„stefndu til suðurs“ (E 235). Útgarðurinn hefur sem sé aftur kallað til sín
menn sem vilja auðgast en þegar hörmungar dynja yfir er byggðin á jaðr-
inum jafn illa sett, sama hvort miðjan sem dregur til sín féð er kaupmanna-
höfn eða Reykjavík.
Svartar fléttur, málleysi og sveppa varir
Bókmenntafræðingurinn John T. Matthews hefur fjallað um samspil kyn-
þáttar, kynferðis og kynlífs í Ljósi í ágúst. Hann heldur því fram að söguper-
sónur Faulkners skilgreini sjálfsmynd sína út frá þessum þáttum og horfir til
kenninga Freuds annars vegar og hins vegar aldalangrar sögu þrælahalds í
Suðurríkjunum. Matthews segir að rétt eins og karlmenn skilgreini kynferði
kvenna út frá vöntun á getnaðarlim í freudískum skilningi þá skynji hvíti
maðurinn litarhaft þeirra svörtu sem spilltan hvítleika. Þessi sýnilegi munur
á svörtum og hvítum hafi sömuleiðis verið notaður til að réttlæta þrælahald-
ið í Suðurríkjunum. Til að viðhalda skýrri aðgreiningu húsbænda og þræla
voru sett ströng lög til að hamla gegn blöndun kynþáttanna og sjálfsmynd
hvíts gagnkynhneigðs fólks var grundvölluð á ströngum skilyrðum um sam-
neyti við svarta. Þannig áttu eiginkonur og mæður plantekrubænda að forð-
ast kynferðismök við svarta og afkvæmi hvítra húsbænda og svartra þræla
bar að líta á sem ómerkinga (e. nonentities). Boð og bönn frelsuðu hina hvítu
ekki undan allt að því þráhyggjukenndum hugmyndum um yfirburða hæfi-
leika svartra á kynlífssviðinu en þær ásóttu jafnt hvíta karla og konur.49 Ein af
kenningum Matthews gengur út á að í Ljósi í ágúst afhjúpi Faulkner vitneskju
49 John T. Matthews, „This Race Which Is Not One: The “More Inextricable
Compositeness” of William Faulkner’s South“, Look Away!: The U.S. South in New
World Studies, ritstj. John Smith og Deborah Cohn, Durham: Duke University
Press, 2004, bls. 201-26, hér bls. 202.