Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Síða 149

HAUkUR INGvARSSON
162
barn Nielsens brýnir Jóhannes fyrir honum að hann geti ekki gifst Guðrúnu
með þeim rökum að „þá smán“ myndi hann „aldrei vilja gera konunni [s]inni
sálugu og syni“ (E 60). Í augum Jóhannesar er Guðrún „aumingi að vissu
leyti“ en ekki öllu því hún er vinnufær og fötlun hennar er ekki sýnileg. Run-
ólfur setur aðeins eitt skilyrði fyrir samkomulaginu við Jóhannes og Nielsen
en það er að hann fái „kvenmanninn strax“ (E 67). Þetta samþykkja þeir en
lýsingin á því þegar þeir leiða Runólf á fund Guðrúnar er löng og spennu-
þrungin og kallast að vissu leyti á við það þegar Joe Christmas læðist um
herragarð Joanna Burdens. Á stöðu Joanna og Guðrúnar er þó grundvallar
munur sem kemur skýrt fram í því að sú fyrrnefnda er frjáls kona í eigin húsi
meðan komið er fram við þá síðarnefndu sem eign húsbónda síns. Grech
bendir á að nýlendustefnan hafi endurskilgreint hlutverk og stöðu kynjanna
og breytt hefðbundnum fjölskyldumynstum. Hún hafi enn fremur aukið lík-
ur á kynferðisofbeldi sem fatlaðar konur er sérstaklega útsettar fyrir.58 Guð-
rún býr einmitt ein í herbergi í húsi Sörensens og þar finna mennirnir hana
í hnipri. Hún reynir að „hylja bert brjóst sitt bak við krosslagða handleggina
og svartar fléttur, sem héngu eins og digrir kaðlar fram yfir axlir hennar“
(E 70). Áður en Runólfur nauðgar Guðrúnu spyr hann hana: „veiztu, hvað
við höfum kallað þig niðri í verbúðunum?“ (E 72). Lýsingin á viðbrögðum
hennar sýnir greinilega lömunartilfinningu sem þolendur kynferðisofbeldis
lýsa gjarna en um leið er hún hlutgerð í þeirri mynd sem blæti mannanna
hefur tekið á sig: „Hún starði fram hjá honum svipbrigðalaus eins og mynd
og skildi ekki hvað hann átti við“ (E 72). Runólfur svarar svo sjálfur spurn-
ingunni sem hann lagði fyrir hana: „Mállausu stúlkuna með löngu flétturnar
svörtu“ (E 72). Runólfur gengur hér inn í óra sína og hefur samræði við
ástkonu húsbóndans. Með því tekur hann sér drottnandi stöðu yfir ógiftri
vinnukonu sem getur ekki svarað fyrir sig vegna málleysis og virðist tengjast
staðalímynd suðrænnar ástmeyjar í hans huga. Samræðið er án samþykkis,
það er nauðgun, og þannig opinberar blætið ekki aðeins ofbeldismanninn
Runólf heldur líka Jóhannes og Nielsen sem selja hana í hans hendur í krafti
þeirra valda sem þeir hafa í samfélaginu. Þessi ákvörðun hefur samt sem
áður djúpstæð áhrif á Nielsen og rödd hans fær tón „sem barst eins og frá
enn dýpra hljómgrunni en hinn danski hreimur hennar, alla leið þaðan, sem
kvika sálarinnar liggur og þjóðernislegur uppruni nær ekki til“ (E 68). Rödd
hans býr enn yfir þessum tóni þegar hann flytur kveðjuræðu yfir Guðrúnu:
58 Shaun Grech, „Decolonising Eurocentric disability studies: why colonialism matters
in the disability and global South debate“, bls. 15.