Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Qupperneq 159

DAGný KRISTJÁnSDóTTIR
172
sjálfsvígstilraunir meðal íslenskra framhaldsskólanema frá 2000-2016 má ætla
að svipuð þróun hafi orðið hér og annars staðar á norðurlöndum. Aðeins
tvær spurningar könnunarinnar lúta að sjálfssköðum og spurt er um hvort
ungmennin hafi hugleitt sjálfsskaða og hvort þau hafi skaðað sig. Árið 2016
höfðu 22% íslenskra stúlkna hugsað um að skaða sig og 13% þeirra höfðu
látið verða af því samkvæmt skýrslunni.
Í spurningakönnun Landlæknisembættisins er ekki skilgreint hvað átt er
við með „sjálfsskaða“ og „því undir hverjum og einum þátttakanda komið að
leggja mat á hugtakið við svörun“ eins og segir í kaflanum „Þróun sjálfsskaða
yfir tíma“. Sjálfsskaðar, sjálfsvígshugsanir og – hegðun virðast lögð að jöfnu
í umfjöllun um svarprósentur svo erfitt getur verið að sjá hvað vísar til hvers
í könnuninni. Þar segir til dæmis:
niðurstöður frá árinu 2016 sýna að þeir sem höfðu hugsað um að
skaða sig einhvern tímann um ævina voru 24 sinnum líklegri til
þess að hafa í alvöru hugleitt sjálfsvíg og 21 sinnum líklegri til að
hafa gert tilraun til sjálfsvígs. Jafnframt voru þeir sem hafa skaðað
sig einhvern tímann um ævina 13 sinnum líklegri til að hafa ein-
hvern tíma í alvöru hugleitt sjálfsvíg og 24 sinnum líklegri til þess
að hafa gert tilraun til sjálfsvígs. Ungmenni sem höfðu skaðað sig
5 sinnum eða oftar á ævinni voru 33 sinnum líklegri til þess að hafa
í alvöru hugleitt sjálfsvíg og 42 sinnum líklegri til að hafa gert til-
raun til sjálfsvígs heldur en þeir sem höfðu aldrei skaðað sig.8
Einnig segir í skýrslunni á annarri blaðsíðu „Samantektar“ í upphafi, að 33%
stelpna hafi sagst hafa hugleitt sjálfsvíg árið 2016 og 23% drengja9. Tölurnar
eru mjög háar ef næstum helmingur þeirra sem skera sig 5 sinnum eða oftar
er líklegur til að reyna sjálfsvíg og ómögulegt er að sjá af gröfum í skýrslunni
hvernig þær eru fengnar.10
„Tími er til kominn að taka sjálfsskaða ungs fólks alvarlega“ skrifar Ellen
8 „Sjálfsvígshugsanir og sjálfsvígstilraunir meðal íslenskra ungmenna: niðurstöður
kannana í framhaldsskólum frá 2000-2016“, Embætti landlæknis, september 2018,
bls. i-26, hér bls. 3.
9 Sama heimild, bls. 4.
10 Sama heimild, bls. 3. Í rannsókn Becky Mars o.fl., er sambærilegt forspárgildi í
UK talið 21%. Sjá „Predictors of future suicide attempt among adolescents with
suicidal thoughts or non-suicidal self-harm: a population-based birth cohort study“,
The Lancet, 6: 4/2019, bls. 327-337, hér bls. 334, sótt 4. apríl 2019 af https://www.
thelancet.com/journals/lanpsy/article/PIIS2215-0366(19)30030-6/fulltext.