Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Side 162

„REnnUR BLóð EFTIR SLóð…“
175
sýna á einhvern hátt hve illa þeim líður og reyna að brjótast út úr einangrun
sinni. Þegar frá líður getur þetta í vissum tilfellum þróast yfir í stjórntæki
yfir aðstandendum. Hins vegar hefur sjálfssköðun gegnum tíðina fylgt mikil
skömm og sekt og sá sem þarf að sýna skurðina ókunnu fólki, eins og heil-
brigðisstarfsmönnum á neyðarmóttökum, veit að margir bregðast við af
hryllingi og andúð – ekki samlíðan. Mikil umræða hefur orðið um neikvæð
viðbrögð heilsugæslufólks í garð sjálfsmeiðenda sem koma hvað eftir annað
á slysavarðstofuna til að láta sauma of djúpa skurði. Í versta falli leiða slík við-
brögð til þess að unglingar veigra sér við að láta gera að sárum sínum. Dæmi
eru nefnd í norskum dagblöðum um að starfsfólk hafi ekki boðið skurðfólki
deyfingu heldur saumað saman stærri og minni skurði, án deyfingar, með
ummælum eins og: „Úr því að þú skaðar þig svona sjálf hlýturðu að þola að
vera saumuð án deyfingar.“ Eða „Þetta finnst þér áreiðanlega gott!“16 Með
aukinni fræðslu heilbrigðisstarfsmanna eru slík viðbrögð nánast horfin.
Raddir
Eins og fram kom í upphafi þessa máls ríktu miklir fordómar gegn sjálfs-
sköðum fram á tíunda áratug tuttugustu aldarinnar. Það má vel segja að
þetta efni hafi verið bannsvæði og því ekki auðvelt að fá fólk til að opna sig
um það. Þetta sést til dæmis ef leitað er að uppflettiorðinu „sjálfsskaðar“ á
vefnum timarit.is. Sá vefur er einstakur í sinni röð af því að hann nær utan
um meirihluta íslenskra blaða og tímarita á rafrænu formi. niðurstaðan eru
9 birtingar úr blöðum frá 1819 fram til ársins 2019 en 15 birtingar koma upp
ef leitað er að hugtakinu „sjálfsmeiðingar“. Aðeins einu sinni er þar fjallað
um þá tegund sjálfsskaða sem hér er til umræðu.17 Ef leitað er að hugtakinu í
eintölu fjölgar dæmum upp í 54 en meira en helmingur þeirra er úr tölfræði-
legum upplýsingum heilbrigðiskerfisins.
Blaðakonan Eva Hauksdóttir lýsti eftir viðmælendum um sjálfsskaða í
vefritinu Kvennablaðinu árið 2014 og til urðu áhugaverð viðtöl við þrjú ung-
menni sem skáru sig. Hún spurði 15 ára stúlku hvort það væri algengt að
nature and Functions of Self-Injury“, Association for Psyhological Science, 18: 2/2009,
bls. 78-83, sótt 10. apríl 2019 af https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/
PMC2744421/.
16 Lena-Maria Haugerud, „Selvskadere må stille bakerst i køen og nektes bedøvelse“,
Aftenposten, 22. maí 2013, sótt 8. apríl 2019 af https://www.aftenposten.no/menin-
ger/sid/i/P9yQ5/Selvskadere-ma-stille-bakerst-i-koen-og-nektes-bedovelse.
17 „Ungt fólk. Sjálfsmeiðingar. Faraldur í vestrænu samfélagi“, DV, 10. ágúst 2005, sjá
tímarit.is.