Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Page 180
„REnnUR BLóð EFTIR SLóð…“
177
Blaðakonunni Marilee Strong tókst að ná trúnaði 50 viðmælenda á öllum
aldri og stéttum um sjálfssköðunarhegðun þeirra. Viðtölin og fimm ára
rannsóknarvinnu birti hún síðan í bókinni A Bright Red Scream: Self-Mutil-
ation and the Language of Pain sem kom út 1999 og hefur verið kölluð grunn-
bók um fyrirbærafræði sjálfsskaða. Viðtölin voru einstæð af því að ekki var
auðvelt að fá fólk til að tala um reynslu sína vegna þess hve mikil skömm var
tengd henni. Síðan hefur mikið vatn runnið til sjávar og margar kannanir og
nokkrar heimildamyndir verið gerðar á orsökum og hátterni sjálfsskaðara.
Sömuleiðis er miklar upplýsingar að finna á netinu fyrir börn og ungmenni
um hvernig skuli bregðast við neteinelti og áreiti.
Það er mat flestra sálfræðinga og geðlækna sem fjalla um vanlíðan unga
fólksins að stress og sambandsleysi innan fjölskyldna og einangrun ungs fólks
yfir fjölmiðlum og tölvuleikjum sé afar óholl. Samfélagsmiðlarnir eru orðnir
ráðandi í sjálfsmynd ungmennanna. Þau fá þar skilaboð úr öllum áttum um
að ef þau standi sig ekki „sé allt ónýtt“. Þá getur það verið lokkandi tilboð
að ná valdi á aðstæðunum með því að skera sig með rakvélarblaði, breyta
innri spennu og sársauka í spennufall og ró. Sjálfsskaðinn er þannig tæki til
að ná valdi á tilfinningum sem geisa í sálarlífinu, hann er tæki til „tilfinninga-
stjórnunar“ (da. affektregulering)20 og í því liggur meginmunurinn á sjálfs-
skaða og sjálfsvígstilraun.21 Ef sjálfsskaðarar stytta sér aldur hafa þeir misst
trúna á því að geta haft stjórn á angist sinni með því að skaða sig.
Rennur blóð
Geðlæknar hafa orð á því að ungmenni eigi oft erfitt með að flokka og orða
tilfinningar sínar. Møhl og Rubæk22 segja t.d.:
Það er mikilvægt að skýra hvaða merkingu sjálfsskaðinn hefur fyrir
hvern og einn af því að það skiptir máli í tilhögun meðferðarinnar.
Margir, sem skaða sjálfa sig, eiga þó erfitt með að orða tilfinn-
ingar sínar og greina þær sundur. Þar með sýna þeir ýmis merki
um skerta hæfni til að lesa í eigin hug (d. mentaliseringsevne) og þar
með rof í tjáningu tilfinninga (d. aleksitymi).
20 Bo Møhl og Lotte Rubæk, „Selvskade, når psykisk smerte konverteres til fysisk smerte“,
Ugeskrift for Laeger, 179: 13/2017, bls. 1167-1169, sótt 7. júní 2017 af https://vbn.aau.dk/
da/publications/selvskade-n%C3%A5r-psykisk-smerte-konverteres-til-fysisk-smerte.
21 „What is nonsuicidal self-injury?“, The International Society for the Study of Self-Injury,
sótt 10. apríl 2019 af https://itriples.org/about-self-injury/what-is-self-injury/.
22 Bo Møhl og Lotte Rubæk, „Selvskade, når psykisk smerte konverteres til fysisk
smerte“, bls. 1168.