Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Page 233

SOFFÍa aUðUR BIRGISDóTTIR
230
mæravörður sér í tvo heima, býður vegfarendum eyru sín og opnar þeim
nýjar leiðir: „Guðinn hafði tvö andlit sem sneru hvort í sína átt og munaði
ekki um að opna og loka heldur hlustaði líka á harmatölur þeirra sem hann
var að opna fyrir, vissi að nú tæki við annar heimur“ (20). Janus er guð um-
breytingarinnar og tengist því einnig þránni eftir endursköpun sjálfsins sem
er annað leiðarstef í skrifum Elísabetar. Þráin er nátengd kvenlíkamanum og
kynorkunni og Elísabet glímir við spurninguna um ‚kveneðlið‘ og veltir fyrir
sér hugmyndum um ‚alvörukonuna‘ á opinskáan, húmorískan og háðskan
hátt. Kvenlíkamanum er stillt upp í verkum Elísabetar í allri sinni nekt og
varnarleysi og oft er hann vettvangurinn þar sem helstu átök sjálfsverunnar
við sjálfa sig og aðra eiga sér stað.
andstæðan frelsi og innilokun kemur strax við sögu í fyrstu ljóðabók
Elísabetar, Dans í lokuðu herbergi. Eins og áður var nefnt leitar Elísabet til
goðsagna við túlkun á eigin lífi. Í raun má segja að hún hafi í skáldverkunum
skapað sína eigin goðsögu þótt hún byggi á þekktu sálgreiningarmódeli. Sú
saga snýst um innilokað og hrætt barn sem hún ber með sér í gegnum lífið:
„lokaða herbergið var andlegur veruleiki sem hafði tekið sjálfa mig mörg ár
að finna“ skrifar hún í Heilræði lásasmiðsins (45) og leitin að því fór fram með
hjálp sálfræðings: „Ég varð hálfmóðguð þegar hann sagði að innra barnið
væri goðsögn. mitt innra barn var raunveruleiki“ (55). Sálfræðingurinn
túlkar frásögn hennar af innra barninu í lokaða herberginu sem skáldskap og
ráðleggur henni að nota efniviðinn í skrifum sínum: „lokaða herbergið er
goðsögn, sagði hann, falleg goðsögn, skrifaðu um það og innra barnið sem
hefur tröllriðið allri sálfræði Vesturlanda síðustu áratugi, það er ein goð-
sögnin enn. Það eru allir með eitthvað svona lokað inní sér“ (55). Innilokaða
barnið mætir á sviðið strax í fyrstu bókinni og kemur ítrekað fram í þeim
verkum sem á eftir fylgdu.
Sigmund Freud talaði um að fólk sem glímdi við sálræna erfiðleika
þjáðist í raun „af endurminningum“ og hann skilgreindi einkenni þeirra
sem „leifar og minningartákn tiltekinna atvika, sem hafa valdið sálrænum
áföllum.“15 Hann benti jafnframt á þá staðreynd að sjúklingurinn sem þjáist
af endurminningum hafi tilhneigingu til að ríghalda í hina löngu liðnu bitru
reynslu: „Hann getur ekki losað sig frá fortíðinni, og hennar vegna vanrækir
hann allt það, sem er raunverulegt og aðkallandi. Þessi fjötrun sálarlífsins
við sálræn áföll er eitt mikilvægasta og raunar afdrifaríkasta sérkenni tauga-
15 Sigmund Freud, Um sálgreiningu, íslensk þýðing maia Sigurðardóttir, Reykjavík:
Hið íslenska bókmenntafélag, 1976, bls. 47.