Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Síða 246
„TIlFInnInGaR ERU ElDSnEYTI FYRIR HUGmYnDIR“
243
reynir því „að breyta sér í konu“ er því skilyrt bæði af ytri og innri þáttum
enda illmögulegt að aðgreina hið menningarlega, sálfræðilega og líkamlega
þegar kemur að kyni og kyngervum sem læst eru inn í menningarbundnum
staðalmyndum. Hvort tveggja er afrakstur kyngervisgjörnings.40
Kvenlíkaminn: skömmin og hláturinn
Heilræðið sem lásasmiðurinn gefur Elísabetu – og skáldævisaga hennar
dregur nafn sitt af – snýst um að hún eigi ekki að lifa lífi sínu „þannig að það
sé helgað skömminni“ (20).
Írskur lásasmiður hafði svarað skammarkveini mínu. Írar fundu
upp skriftastólinn. Áður skriftaði fólk fyrir söfnuðinum. Ég hef
lifað lífi mínu í skriftastól, alltaf jafn hrædd um að enginn sé að
hlusta á mig. að syndir mínar séu svo útþynntar að enginn hafi
áhuga. að ég geti ekki komið orðunum frá mér. [...] Ég er að byggja
upp málsvörn mína. Það geri ég alla daga á bak við tjöldin, raða
orðunum á sinn stað, það þýðir ekki að stama fyrir réttinum. Hvert
orð verður að hljóma eins og klingjandi bjalla. Raðast niður í heila
réttarins einsog stjörnumerkin á himni. Í miðjum réttarhöldum er
ég komin til new York of all places og hitti lásasmið.
Hann færði mér engar leiðbeiningar á silfurfati um það hvernig ég
ætti að losna við skömmina en treysti mér tilað leysa málið. (20-21)
Skömmin tengist kvenhlutverkinu, kvenlíkamanum og kynlífinu. „Ég er
alltaf að leita eftir fullnægingu sem rífur mig á hol og skapar mig uppá nýtt,
kannski kemur hún aldrei því ég kalla píkuna á mér musteri í staðinn fyrir
dimmu, dimmu holuna mína“, segir Elísabet (8) og tengir saman kynlíf,
kvensköp og sjálfsköpun og kinkar um leið kolli til Freuds sem talaði um
hina „dimmu álfu kvenleikans“ þegar hann glímdi við að lýsa kynmótun
kvenna.41 Þegar algea segir við hana: „You have a good pussy“, og bætir við
að það sé í raun það eina sem hann hafi áhuga á, segir Elísabet:
Barnæska mín hafði farið í það að kveljast útaf píkunni. Í fyrsta
40 Gjörningskenning er til umfjöllunar í öllum áðurnefndum bókum Judith Butler en
benda má á að Geir Svansson ræðir kenningar hennar um kyngervisgjörning nokk-
uð ítarlega í greininni „ósegjanleg ást. Hinsegin sögur og hinsegin fræði í íslensku
samhengi“, Skírnir (haust), 1998, bls. 476-512. Sjá sérstaklega bls. 482-486.
41 Sigmund Freud, The Question of Lay Analysis, ensk þýðing James Strachey, london
& new York: W.W. northon & Company, Inc., 1978, bls. 38.