Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Page 302
„YFRIN TóL / FÚTÚR góL“
299
hefðbundinn dróttkvæðan bragarhátt – þó að óvenjulegt sérhljóðarím sé í
sjöttu línu og aðalhending í stað skothendingar í þeirri sjöundu. en í næstu
vísu rifjar hann bókstaflega upp það sem gerðist í draumi næturinnar. Þá
bregður svo við að hann yrkir runhent með hrynjandi dróttkvæðrar vísu –
sem má kallast merkileg nýlunda – og leggur þar með áherslu á ákveðin orð
með endarími, tengir tvær og tvær hendingar með alrími. Í ofanálag ryðjast
líka fram í vísunni innrím og ýmis hljómtengsl sem gefa stökum ljóðlínum
ekki bara aukið vægi heldur tengja tvær – eða kannski þrjár? – saman með
ýmsum hætti þannig að hrynjandi, hraði og hugblær gjörbreytast:
eigi verðr, enn orða
oss lér um það, skorða
gefn drepr fyrir mér glaumi,
gott úr hverjum draumi.
Kemr þegar eg vil blunda,
kona við mig til funda.
Oss þvær hún unda flóði,
öll í manna blóði.39
Hvernig á að skýra þessa breytingu? ef við gerum ráð fyrir að ljóðlist með
endurtekningum sínum, bragliðum, rími og stuðlum virki – ekki óáþekkt
og Tourette-röskunin – þær heilastöðvar, sem tengjast hreyfingum manns-
ins, frumhvötum og geðshræringum, nægir kannski að við nýtum það afl
sem heimspekingurinn Mark johnson telur fara með lykilhlutverk í öllu
vitsmunalífi, ímyndunaraflið gamla og góða.40 Við getum þá séð fyrir okkur
hundeltan mann sem framið hefur höfuðglæpi á mælikvarða kristinna mið-
alda og leiðir hugann oft óttasleginn að því sem bíður hans annars heims.
Hann vaknar að morgni, úrvinda og hrakinn eftir hryllingsdrauma nætur-
innar og kona hans vill vita hvað hefur gengið á. Hann neyðist til að fara
aftur yfir það sem hann skynjaði og nam, svo að auðvitað kemst hann í upp-
nám; sjálft líkamsástand draumsins tekur yfir og auk meðvitaðs ríms og ljóð-
stafasetningar sem leikur honum náttúrlega á tungu, ryðjast endurtekningar
ómeðvitað fram – fryst hljóð svo að vísað sé til Schleifers hér á undan41 – og
spyrja ekki um bragarhátt, hefð og reglur. Sé fyrrnefndri uppástungu Ver-
meule fylgt, má orða þetta á annan veg og segja: Hið slétta yfirborð hins
39 Hefðbundna endarímið er hér skáletrað en önnur hljómtengsl feitletruð.
40 Mark johnson, The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination, and
Reason, London og Chicago: University of Chicago Press, 1990, bls. ix t.d.
41 Sbr. neðanmálsgrein 27.