Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Qupperneq 307

BeRgLjóT SOFFÍa KRISTjÁNSDóTTIR
304
Lokaorð
Sé hugsað um ljóðlist með hliðsjón af manninum sem lífheild (e. organism)
– eins og ég hef reynt að gera hér – fremur en að sinna frekast máli hans eða
málgerðum hans einum, kunna að vakna upp ýmsar skemmtilegar spurning-
ar. ein þeirra er: Hvaða forsendur liggja almennt til grundvallar nýjungum
í ljóðlist? Hefðbundið væri að nefna „snillinginn“, „hinn skapandi huga“
„andóf“ gegn eldri skáldskaparstraumum og annað í þeim dúr. en mér kæmi
ekki á óvart þó að framfarir í taugafræði – og sífellt betri tækjabúnaður til að
kanna heilann – færðu okkur brátt heim sanninn um að nýjungar í kveðskap
réðust oftar en við gerum okkur grein fyrir af ósjálfviljugu ástandi tiltekins
mannslíkama, ástandi sem markar málgerðir hans, en sérstakar aðstæður
kalla fram.52
Ú T D R Á T T U R
„yfrin tól / fútúr gól“
Nokkur orð um líkamsmótun vitsmunanna, Tourette og ljóðlist
Hafa framfarir í lífvísindum síðustu áratugi valdið því að ástæða sé til að endurskoða
bókmenntagreiningu? Í greininni er í upphafi hugað að þeirri spurningu með hlið-
sjón af broti úr ljóði Dags Sigurðarsonar „Takk, takk, Tobbi“ sem birtist í Rógmálmi
og grásilfri (1971). Spurningunni er sumpart svarað játandi og þá einkum horft til
þess að þörf sé að taka mið af líkamsmótuðum vitsmunum þegar bókmenntir eru
greindar. Bent er á að meðal þess sem hefur aukið skilning manna á flóknu sam-
spili líkama og tungumáls séu rannsóknir á Tourette-röskuninni. Tengsl hennar og
ljóðlistar er eitt helsta viðfangsefni greinarinnar. Fyrst er þó fjallað stuttlega um
Tourette, afstöðu lækna til þess á nítjándu og tuttugustu öld og skrif fræðimanna um
sameinkenni þess og ljóðlistar. Þá er vikið að hvernig slík skrif geta nýst bókmennta-
fræðingum, vísa gísla Súrssonar greind og leitast við að sýna að ástæða sé til að huga
að fleiru en bragreglum þegar hún á í hlut. Því næst er snúið aftur að ljóði Dags og
spurt hvernig greina megi það nú en að endingu tekin saman fáein atriði.
Lykilorð: Ljóðlist, Tourette, líkamsmótaðir vitsmunir, vísvitandi endurtekningar/
ómeðvitaðar endurtekningar, merking/merkingarleysa
52 Stofninn í þessari grein er tveir fyrirlestrar, annar á íslensku, haldinn á Hugvísinda-
þingi árið 2011, hinn á dönsku, haldinn á málþingi til heiðurs Peter Springborg á
Árnasafni í Kaupmannahöfn 2018. – Ég þakka ónafngreindum ritrýnum gagnlegar
ábendingar.