Rauðir pennar - 01.01.1938, Blaðsíða 65
Það tal er aumasta liégilja. Langtum skýrara einkenni
nútímamanna er skelfing og andstyggð gagnvart þeirri
eyðileggingu, sem steðjar að allri menningu. Angist er
einmitt eitt greinilegasta auðkenni nútímans. En angist
er eklci lieilbrigt ástand. Þegar ekki er neitt sérstakt
óttaefni fyrir hendi, gerir hún yfirleitt ekki vart við sig
i heilbrigðum manni. Angistin er andóf mannsins gegn
orsökum og verkunum, sem þegar eru fyrir hendi. Það
er með öðrum orðum ekki i sálarlífi mannanna, og það-
an af síður i því, sem kallað hefir verið dularmögn til-
verunnar, sem vér verðum að leita orsaka meina vorra.
Þær liggja í félagslifinu sjálfu; þar verðum vér að
finna þær, og þar verðum vér að ráða bót á þeim. Þar
um mætti segja: Leitið fyrst orsaka meina yðar i fé-
lagslífinu sjálfu og kostið yður öllum til að ráða bót
á þeim og þá mun allt annað veitast yður að auki.
Og liverjar eru svo orsakirnar? Er ekki fíflskan ein,
að ætla sér að greiða úr því i stuttu máli? Ég veit ekki.
Þetta er einfaldara en margur ætlar. Grundvöllur alls
mannlegs félags og alls þess, er gerist innan véhanda
þess, er framleiðsla þeirra nauðsynja, sein með þarf
til þess að halda við lífinu: fæðis, klæða, hýbýla, auk
alls annars, er siðmenntaður maður þarf til lífsins. Nú
einkennist nútíma auðvalds-þjóðfélag af því, að fram-
leiðslustarfið, með allri tækni sinni og skipulag'i, og fé-
lagsform þau, er vér eigum við að búa, samrýmast hók-
staflega ekki lengur. Þar er komið algerlega óhrúandi
djúp á milli. Þetta byggist á því, að eftir að vélmenn-
ingin kom lil sögunnar á síðast liðinni öld, hefir fram-
leiðslan öll meira og meira færzt í það horf, að vera
samfélagsleg, byggð á samvinnu ótölulegs mannfjölda,
sem ýmist vinnur saman við sama stórfyrirtækið, eða
er bundinn samfélagslegum tengslum í gegnum verzlun
með framleiðsluna. Peningabúskapurinn er tekinn við
af landauralmskapnum. En allt þetta risavaxna fram-
leiðslukerfi er í stórum dráttum eign einstakra manna,
65