Rauðir pennar - 01.01.1938, Blaðsíða 105
mannkynið undir okið. Þetta síðarnefnda vald hefir ekki
hvað sizt valdið spillingu sálarinnar og seinkað fram-
för heimsins, er það hefir lagt ok sitt beinlínis á skyn-
semi og samvizku, og liefir haft guðsnafn að skálka-
skjóli heimsku eða hrekkvísi“ (bls. 227).
VI. Framfarirnar og þjóðlífið.
„Framför er lögmál vort og rétta eðli,“ sagði séra Páll.
Meðal safnaðar síns var hann boðberi þess djarfasta
og framsæknasta, sem hreyfði sér á hafi hinnar ólgandi
heimsmenningar með samtið hans. Svo má heita, að
hann tali um framfarir i liverri sinni ræðu, og þá fyrst
og fremst með tilliti til ástandsins með hans eigin þjóð.
„Feður vorir, eða réttara sagt stjórn sú, sem þá réð lög-
um og lofum, liafa eftirlátið oss landið i örbirgð og
flest velferðarmál í óreiðu, og það eru sjálfsagt fáar
núlifandi þjóðir, sem hafa fortíðinni minna að þakka
en vér, og sem síður mega á lienni byggja. Yér þurfum
liér um bil að hyrja á öllu lífi frá upphafi, taka öll
málefni frá rótum, bæði uppfræðslu þjóðarinnar og yrk-
ingu landsins“ (bls. 122). Ilaustið 1882, eftir mislinga-
og grasleysissumarið mikla, að afstöðnum frostavetrin-
um, þá tekur hann þessar liörmungar fyrir í einni ræðu
sinni. Ræða sú er ekki aldeilis prestleg hugleiðing um
blessun hörmunganna og áskorun um að snúa sér í bæn
til guðs. Ræðuna endar hann með þessari bæn: „Guð
gefi, að vér leitum oss þekkingar á lögmáli guðs, því
er gildir bæði í náttúrunni og mannlífinu, því að þá
er vissa fyrir, að vér berum ávöxt á réttum tíma og
að allt farsælist, sem vér tökum oss fyrir hendur“ (bls.
277). Annars er ræðan öll um afstöðu þjóðarinnar til
að mæta svona árferði. Tvennt er það, sem harðærið
sýndi, segir hann. „Fyrst sýnir það, að vér erum að
ýmsu leyti betur á vegi staddir nú, en forfeðurnir voru
á fyrri öldum, þegar fólk dó úr hungri nálega livenær,
sem árferði hallaði .... Hitt sem það sýnir jafnglögg-
105