Rauðir pennar - 01.01.1938, Blaðsíða 88
ekki í hug að bölsótast í jötunmóði heilagrar lcöllun-
ar. Kirkjulífi fer óðum lirakandi, en það var fátt um
hugkvæmdir til viðreisnar því.
En þessir prestar voru menningarfrömuðir utan síns
embættis, bæði í húnaði, á sviði félagsmála og hók-
mennta, og það á landsmælikvarða. Einn úr hópi þeirra,
séra Jónas Jónasson, hefir með réttu verið talinn einn
af brautryðjendum realismans í íslenzkum bókmennt-
um, við hliðina á hundheiðnum kirkjuféndum, eins og
Gesti Pálssyni og Hannesi Hafstein. En i kirkjunni hélt
hann sér við gamlar venjur, talaði um guð og trúna,
flutti af stólnum að vísu skynsamlegri trúarheimspeki
en almennt gerðist og áður tíðkaðist og þagði um arg-
vítugustu vitleysurnar i trúarlærdómum kirkjunnar. En
hann réðst ekki á þær, og setti boðskap sinn ekki í
neitt fast samband við raunveruleika lífsins, sem liann
gerði að viðfangsefnum skáldsagna sinna.
Þannig var um fjöldann hinna greindari og mennt-
aðri klerlca þessa tíma. Einliverra hluta vegna snúa
þeir ekki krisíindómsboðuninni beint í þjónustu þeirra
menningarslrauma, sem mest ítök áttu í hrjóstum þeirra.
Sem kirkjunnar þjónum finnast þeim óleyfileg öll mök
við þá á sviði kirkjulegrar þjónustu. En þeir lifðu í
þeim og nutu þcirra og sóttu til þeirra svölun sínum
anda, fylgdust með í rannsóknum og tilgátum, sem
óspart nöguðu rætur þeirra hugmynda, sem kirkjan
byggði á sinn tilverurétt, og ræddu um þetta við sína
nánustu, — „svona í einrúmi“. Og svo, ])egar nýguð-
fræðin og aðrar nýjar stefnur á sviði trúarbragðanna
reka upp höfuð sín í byrjun þessarar aldar, þegar kraf-
an kemur um það, að kirkjan endurskoði sína helgi-
dóma og gangi i þjónustu vísinda og sannleiksleitar
á sínu sviði, setji sig í samband við raunveruleika lífs-
ins og gangi í þjónustu þess til fullkomnari þróunar
og þessa lífs farsæklar og menningar, þá eru það eldri
prestarnir, svo sem Jónas .Tónasson, séra Björn á Mikla-
88