Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Side 30

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
bráð. Reine er umdeildasti maður
þýzkra bókmennta á 19. öld, og það
eitt er kannski órækasta sönnun þess,
að þetta skáld, er orti einhver létt-
fleygustu ljóð þýzkrar tungu, var
ekki dægurfluga, ekki fiðrildi, sem
ætlað er líf til eins sumars. Hinir
vísu og hálærðu bókmenntafræðing-
ar Þýzkalands velta vöngum yfir því,.
hvort telja megi Heine til hinna sí-
gildu, hvort skipa megi líkneskju
hans í sjálfa goðastúku þýzkra bók-
mennta. Velti þeir vöngum, blessað-
ir, um alla eilífð! Jafnvel nazistar
gátu ekki annað en prentað Die
Lorelei í alþýðlegar vísnabækur. En
svo sem þjófa er siður, þá stálu þeir
auðvitað höfundarrétti skáldsins. í
alþýðlegum vísnabókum nazistatíma-
bilsins segir, að kvæði þetta sé eftir
„óþekktan höfund“. En kvæðið sjálft
fengu þeir ekki afmáð, þótt þeir
væru allir af vilja gerðir.
Undir lok 18. aldar bjuggu í Diis-
seldorf hjá Rín hjónin Samson
Heine og Betty Heine, f. van Gel-
dern. Þau voru bæði af júðsku kyni
og fremur félítil. Hinn 13. desember
1797 fæddist þeim Heinehjónum
sonur, sem kallaður var Harry. Að
loknum barnaskólalærdómi var
Harry litla komið fyrir í eins konar
menntaskóla, en lauk þar ekki námi
að fullu, að því er virðist, og fór
þaðan á verzlunarskóla. Það var
kaupmannsblóð í ættinni, og árið
1815 fór Samson Heine með son
sinn til Frankfurt am Main og þar
skyldi hann læra íþrótt kaupmennsk-
unnar. En pilturinn var lítt til þess-
arar listar fallinn. Eftir nokkurra
mánaða reynslu sögðu tveir hús-
bændur honum upp stöðunni og
töldu hann alls ófæran til að gegna
hinum göfuga starfa bankareksturs
og kryddvöruverzlunar. Hvarf Harry
þá heim til foreldra sinna. en árið
1816 liggur leið hans til Hamborgar
og þar er hann settur á skrifstofu í
fyrirtæki Salómós Heine, föður-
bróður síns. Salómó Heine hafði
komið félaus unglingur til Hamborg-
ar, en rifið sig upp með miklum
dugnaði og var orðinn forríkur mað-
ur. Svo virðist sem Harry Heine hafi
lagt sig allan fram til að læra fjár-
málalist hjá frænda sínum, að
minnsta kosti reyndi Salómó að
koma undir hann fótunum, því að
árið 1818 sprettur upp í viðskipta-
heimi hinnar öldnu Hamborgar vefn-
aðarvöruverzlun ein, er ber nafnið
„Harry Heine & Co.“ Ari síðar,
1819, er fyrirtæki þetta auglýst til
gjaldþrotaskipta, og lauk svo fjár-
málaferli hins unga manns.
Það var sýnilegt, að kaupmaður
yrði Harry Heine aldrei — strákasn-
inn — eins og Salómó var vanur að
kalla hann. En gamla manninum var
ekki alls varnað, þótt hornhögld
væri, og liann féllst á að kosta strák-
inn til mennta, þó með því skilyrði,
að hann lærði eitthvað, sem gagn
124