Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Síða 121

SIGMUND FREUD
þau væru, sem síðar leiddu til geð-
truflana. Nánari vitneskju hafa þó
síðari tíma athuganir fært okkur um
þetta. Freud og samtíðarmenn hans
lögðu hér of mikla áherzlu á einstök
atvik, svo sem ofsahræðslu eða ýmis
áföll, sem gleymdust og yllu síðar
geðtruflunum. Slíkt getur að vísu
komið fyrir, en nú á tímum er talið,
að heildaraðstaða barnsins í upp-
vextinum og samband þess við for-
eldra og aðra hafi hér meira að segja
en einstök óhöpp eða áföll. T. d. má
nú telja víst, að miklu máli skipti
fyrir andlega heilbrigði síðar, að
börn njóti þegar fyrstu mánuði æv-
innar umhyggju og ástúðar einhvers,
sem þau geta treyst fyllilega, móður
sinnar eða einhvers, sem getur kom-
ið í hennar stað, að vináttutengsl nái
að myndast milli barna og uppal-
anda, að ekki gæti um of stefnuleys-
is eða ósamkvæmni í uppeldinu, og
þannig mætti lengi telja.
Tilgátur og fræðikenningar Freuds
og annarra sálkönnuða hafa orðið
sálfræðingum, uppeldisfræðingum og
geðlæknum hvöt til rannsókna á mik-
ilvægi uppeldisins fyrir andlega heil-
brigði. Má sem dæmi nefna hina
merku rannsókn, sem enski geðlækn-
irinn Bowlby hafði umsjón með og
fram fór rétt eftir síðustu heimsstyrj-
öld.
Rannsókn þessi var fólgin í að
safna nákvæmum upplýsingum um
uppeldisskilyrði fjölda fólks, sem var
geðveilt eða taugaveiklað, svo og
afbrotamanna, drykkjusjúklinga og
margja fleiri, sem hafði ekki tekizt
að laga sig að þióðfélaginu á venju-
legan eða æskiiegan hátt.
Kom í ljós, að vandræði þessa
fólks mátti yfirleitt rekja til mjög
óheppilegra uppeldisskilyrða fyrstui
æviárin.
Var einkum áberandi, að böra,
sem alizt höfðu upp á stofnunum og
uppeldishælum, þar sem uppeldi er
ópersónulegt og geðræn tengsl ná
ekki að myndast milli uppalenda og
barna, urðu miklu frekar andlega
vanheil en börn þau, sem ólust upp
hjá foreldrum sínum, jafnvel þótt
efnahagur foreldra væri lélegur og
aðbúð á heimilum þeirra miklu lak-
ari en á uppeldisstofnunum hvað
húsnæði, fæði, hreinlæti og þvflíkt
snerti.
En hver er þá staða sálkönnunar-
innar í dag, og hvaða gildi hefur
verk Freuds haft fyrir sálfræðina?
Freud má einkum þakka tvennt.
í fyrsta lagi fann hann upp og
mótaði nýja rannsóknar- og lækning-
araðferð, sem ég hef lýst. Þótt að-
ferð þessi hafi síðar verið endurbætt
er hún í aðalatriðum hin sama og
byggir á grundvelli þeim, sem Freud
lagði. Hann var hér brautryðjandinn
og án verks hans hefði þróun síðari
tíma á þessu sviði verið óhugsandi.
í öðru lagi setti hann fram marg-
ar tilgátur og fræðikenningar, sem
215