Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Side 32

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
skildu Fjölnismenn, þessir skóla-
gengnu sveitapiltar, er þeir vöktu
okkar þungsvæfu þjóð til dáða. Þeir
Jónas Hallgrímsson og Konráð
Gíslason þýddu í sameiningu lítinn
kafla úr Ferðamyndum Heines og
birtu í fyrsta árgangi Fjölnis. Þeir
kynna íslendingum hið þýzka skáld
á þessa lund: „Fáir menn munu vera
sjálfum sér ólíkari, — nema þegar
hann talar um frelsið, þá er hann
ævinlega sjálfum sér samur, því
Hænir ann frelsinu einsog allir þeir,
sem beztir og vitrastir eru ...“
Heinrich Heine kunni sögu
frönsku byltingarinnar niður í kjöl-
inn og þreyttist aldrei á að rannsaka
hana. En ást hans á byltingunni var
ekki runnin frá bóklegri þekkingu
einni saman. Hann hafði lifað þessa
byltingu sjálfur í ættborg sinni Dús-
seldorf. Tveimur árum áður en
Heine fæddist var Dússeldorf her-
numin af franska byltingarhernum
ásamt hertogadæminu Berg við Rín.
Borgin var síðan í höndum hinnar
frönsku herstjórnar til ársins 1801.
Árið 1806 varð Max Joseph hertogi
að afhenda landið Napóleon og síð-
an laut það og höfuðborgin Dússel-
dorf franskri stjórn þangað til í nóv-
ember 1813, er veldi Napóleons var
hrundið. Heima á Frakklandi hafði
franska byltingin mokað Ágíasarflór
aðalsveldisins í efnahagsmálum, fé-
lagsmálum og réttarfari. Nú fór hinu
sama fram í ættlandi Heines, her-
togadæminu Berg. Hið gamla léns-
veldi í sveitunum var afnumið,
lénskur eignarréttur og bændaánauð
úr gildi numin, bændurnir fengu
jarðirnar til eignar og ábúðar án
binna gömlu lénsku kvaða. Miðalda-
ákvæðin um bann við giftingum að-
alsmanna, borgara og bænda voru úr
gildi felld, lögbók Napóleons, Code
Napoleon, sem byltingin hafði sjálf
gengið frá í meginatriðum, var leidd
í lög og hin þýzku Rínarhéruð fengu
nú réttarskipun í samræmi við þarfir
borgaralegs þjóðfélags nútímans.
Yerzlun og viðskiptalíf uxu eins og
fífill í túni við hin nýju skilyrði, er
franska byltingin hafði skapað. Það
var því engin tilviljun, að Rínarhér-
uðin urðu vagga hinnar þýzku stór-
borgarastéttar. En engir höfðu þó
meiri ástæðu til að fagna hinni
frönsku stjórn í Rínarhéruðunum en
Gyðingar. Um allt Þýzkaland eru
Gyðingar um þetta leyti lokaðir inni
í hverfum sínum eins og fé í rétt, út-
skúfaður trúar-þjóðflokkur. Nú var
Gyðingum Rínarhéraðanna veitt
fullkomið borgaralegt jafnrétti við
kristna þegna. Menn hafa stundum
hlegið að hinni ofsalegu Napóleons-
dýrkun Heines — en var það nokkur
furða þótt hann hyllti þennan mann,
sem hafði létt böli margra alda af
kynbræðrum hans? Heine tignaði
Napóleon fyrst og fremst sem son
hinnar miklu frönsku byltingar, arf-
taka þess mannfrelsis, sem byltingin
126