Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Blaðsíða 34

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Ich will nicht hangen am hohen Baum,
Ich will nicht schwimmen im blauen See,
Ich will kiissen das blanke Schwert,
Was der liebe Gott beschert.
Einu sinni biður Heine Sefchen að
sýna sér böðulssverðið hans afa
hennar. Hundrað menn höfðu verið
höggnir með þessu sverði. Jósepha
bregður brandinum og segir ógnandi
við Heine:
Willst du kiissen das blanke Schwert,
Das der liebe Gott beschert?
Heine svaraði:
Ich will nicht kiissen das blanke Schwert —
ich will das rote Sefchen kiissen!
Síðan segir í Endurminningunum:
,,Ég kyssti hana ekki aðeins af blíðu
og löngun, heldur einnig af þrjózku
og hatri til þessa aldna þjóðfélags og
allra skuggalegra fordóma þess, og á
þessari stundu kviknuðu í mér logar
þeirra tveggja ástríðna, sem allt líf
mitt hefur verið vígt: ástin á fögrum
konum og ástin á frönsku bylting-
unni, þessum furor francese, er hljóp
í mig þegar ég barðist við leiguher-
menn miðaldanna.“
Engum nema Heine hefði getað
dottið í hug svo furðuleg samlíking
og þeir munu kannski vera til, sem
finnst samlikingin haltra. En í raun-
inni hefur Heine aldrei sálgreint sig
betur: byltingin, mannfrelsið, konu-
ást, rómantík — úr þessum tveimur
þáttum eru skáldið og list hans ofin,
ævi hans er sagan um átökin, spenn-
una milli þessara andstæðu skauta.
Fyrir sakir þessara eilífu sviptinga
veraldlegrar vithyggju og róman-
tískrar hughyggju ber minna á sam-
ræminu í list hans, en meira á hljóm-
rofinu, misræminu.
Hin rauðhærða böðulsdóttir varð
efni fyrstu kvæða hans. Draum-
myndirnar í kvæðasafninu Junge
Leiden, eru ortar fyrir áhrif frá
henni: hráköld draugakvæði, þar
sem bregður fyrir ósviknum tónum
þjóðvísunnar svo sem hún rís ilm-
andi upp úr djúpi alþýðunnar. Jós-
epha þvær dánarlín hans, heggur við-
inn í kistu hans og grefur honum
sjálf gröfina um leið og hún syngur:
Spaten, Spaten scharf und breit,
Schaufle Grube tief und weit! En í
þessari fyrstu tilraun Heines í róm-
antískum skáldskap má þegar sjá
persónulegt viðhorf, er vekur grun
um að hann muni ekki binda bagga
sína sömu hnútum og önnur róman-
tísk skáld Þýzkalands um hans daga.
Þegar hin tálfagra mær hefur tekið
skáldinu gröfina steypist hann að
vísu ofan í hana, en hann vaknar —
vaknar til veruleikans! Yeruleikinn
stuggar hinni rómantísku stemningu
á burt, voðasýnir draumsins hverfa
eins og afturgöngur, sem flýta sér
niður í jörðina þegar sól rennur.
Hin franska raunhyggja sleppti aldr-
ei takinu á Heine þótt hann geisaði
inn í hinn rökkvaða skóg róman-
128