Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Blaðsíða 104

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
veitzt neitt af handritum eins og á
íslandi. Hinn mikli fjöldi þjóð-
kvæða, sem nú er til ýmist prentaður
eða í handritum, er allt saman munn-
legur arfur. Það eru engir smámunir
af þessum „kvæðir“ sem lifað hafa á
vörum alþýðunnar kynslóð eftir kyn-
slóð, sem sjá má af því að kvæðasafn
það er Svend Grundtvig og Jörgen
Bloch söfnuðu, og nú er í konung-
lega bókasafninu í Kaupmannahöfn,
hefur inni að halda 234 kvæði, sam-
tals kringum 70 þúsund ferhendur.
Um uppruna þessara kvæða er lít-
ið vitað. Aðeins fá þeirra hafa á
seinni tímum verið rannsökuð vís-
indalega. Yrkisefni eru að sumu leyti
hin sömu og í öðrum þjóðkvæðum á
norðurlöndum, en þar hefur einnig
verið ausið af öðrum, nú óþekktum
brunni. Sennilegt er að mörg þessara
kvæða séu komin frá nágrannalönd-
unum, en sum þeirra eru óumdeilan-
lega ort hér á eyjunum.
Fari einhver ókunnugur að lesa
þessi kvæði til að hafa af þeim bók-
menntalega nautn verður hann ef til
vill fvrir vonbrigðum. Kvæðin eru
ort á breiðum söguljóðagrundvelli,
oft löng og full af endurteknum við-
lögum, lýsingar á fólki og atburðum
oft fáránlegar og ógnþrungnar, án
takmörkunar og fastra einkunna.
Samt er þar alltaf innanum skáldleg
fesrurð, snjallar lýsingar og hnittni.
Viðlögin eru oft tær ljóðrænn skáld-
skapur. Venjulega eru þjóðkvæða-
viðlög mjög stutt — ein eða tvær
hendingar — en færeysku viðlögin
eru löng, allt að sex hendingum. En
hér er ekki um að ræða bragðlaus
dauð form heldur listræna fágaða
flókna og fagra orðtónlist sem þolir
allan samanburð við úrvals Ijóðlist.
Færeýsku kvæðin njóta sín annars
bezt þegar þau eru sungin undir
dansinum sem endurspeglar innihald
þeirra og hrynjandi. Færeyingar
hafa í margar aldir iðkað þessa hóp-
dansa með sömu ástríðunni. í dans-
inum hefur þessi þjóð, sem lifað hef-
ur í örlagaþrunginni einangrun frá
öðrum þjóðum, áreiðanlega helzt
fundið útrás sinni heitu þrá eftir öllu
því sem hún fór á mis við í sínu dag-
lega lífi. Þetta fólk, sem kaldranalegt
umhverfi og hörð lífsbarátta gerði
fálátt og hagsýnt, gaf sig fúslega á
vald æfintýrinu, hinu feiknlega og
fjarstæðukennda. Þá rætast draum-
arnir, hugboðin og hin mikla þrá í
trylltri hrifningu. Það var ekki að-
eins sungið um æfintýri og viðburði
fortíðarinnar, fólkið lifði þá í dans-
inum. Ekki má skilja þetta svo sem
dansinn hafi verið stiginn af hávaða
og illum látum svo sem hjá mannæt-
um. Færeyski þjóðdansinn er ein-
mitt oftast stiginn af hátíðleik og al-
vöru. En um ástríðuna sem fólkið
iðkaði þessa íþrótt með, sem um leið
var andlegur merkisberi þess, bera
fjölmörg viðlög vitni. Svo sem þessi
þrjú:
198