Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Blaðsíða 52

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ingu var hver höndin upp á móti
annarri, sundurleitir hagsmunir,
margbreyttustu skoðanir og tilhneig-
ingar börðust og rákust á í þessu
mikla flóði. Rit Heines eru spegil-
mynd þessarar kvislóttu hreyfingar.
Hann var of gagnrýninn á hið borg-
aralega þjóðfélag til þess að slást í
hópinn með hinum róttæku borgara-
flokkum. Hann var vantrúaður á
hina strjálu og veigalitlu flokka
verkalýðsins. Fyrir þá sök var ekki
hægt að binda Heine á neinn flokks-
bás. Hann sagði í gamni, að hann
hallaðist aðeins að einum flokki —
„flokki blómanna og næturgalanna“
— og sennilega hefur hann aldrei
sagt sannara orð.
f síðustu Ijóðabók hans Roman-
zero var kvæðið Enfant perdu —
Glataði sonurinn. Það eru eftirmæli
um sjálfan hann, ort af stolti og
trega:
Verlomer Posten in dem Freiheitskriege,
hielt ich seit dreissig Jahren treulich aus.
Ich kampfe ohne Hoffnung dass ich siege,
Ich wusste, nie komm’ ich gesund nach
Haus.
Banalegan
Mikinn hluta ævi sinnar var Hein-
rich Heine heilsuveill. Á unga aldri
þjáðist hann af mikilli höfuðveiki,
síðar af augnveiki, svo að honum
hélt við blindu. Taugakerfi skáldsins
var bilað, en krankleiki hans ágerð-
ist mjög árið 1844 og hann var oftast
rúmfastur, þótt stundum væri hann
rólfær. Um það leyti dó Salómó
Heine, föðurbróðir hans, og hafði
Heine búizt við því, samkvæmt lof-
orði gamla mannsins, að sér yrði
ánöfnuð lífrenta það sem eftir væri
ævinnar. Svo varð þó ekki og fékk
þetta mjög á skáldið. Hófst þá lítt
skemmtileg fjölskyldudeila, sem
Heine gerði opinbera í blöðum, til
þess að neyða Karl Heine, son Saló-
mós, að greiða sér lífrentuna. En
frændi hans og æskuvinur neitaði
með öllu að greiða skáldinu rúmlega
4000 franka, þótt sjálfur væri hann
þrítugfaldur milljónari. Þessi deila
hafði mjög slæm áhrif á heilsu hans.
Loks sættust þeir frændur árið 1847.
Var skáldinu greidd lífrenta sú, er
hann fór fram á, en varð að gjalda
þennan lúsarlega styrk miklu verði:
Karl Heine gerði það að skilyrði
greiðslunnar, að Heine skrifaði eng-
an stafkrók um Heinefjölskylduna án
vitundar hennar og ritgæzlu. Þá
varpaði Heine endurminningum sín-
um í eldinn, en að þeim hafði hann
unnið síðan hann var ungur maður.
Að honum látnum fannst aðeins ör-
lítið brot endurminninga, en þetta
litla brot er ólygnastur vottur þess,
hvílíkan bókmenntaglæp þessi and-
lausa mammonsfjölskylda hefur á
samvizkunni. Aldrei hefur helsjúk-
um manni verið veittur slíkur áverki.
Bókmenntum Þýzkalands verður
aldrei bætt þetta tjón. Nokkru eftir
146