Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Blaðsíða 155

ÐAGBÓKARBLÖÐ ÚR KÍNAFERÐ
um forna menningu sem auðveldara
var aS átta sig á en bókmenntirnar.
Byggingar, forngripir og listmunir
eru alls staðar talandi vottur um æva-
forna, rótgróna og óslitna menningu.
Kínverjar hafa búið allra þjóða lengst
í landi sínu; forngripasöfn þeirra
hefjast á Peking-manninum, og allt
frá hans tímum hefur sama þjóðin
búið á sléttunum miklu fram með
fljótunum. Ogþó að aðvífandi þjóðir
hafi hvað eftir annað sigrað Kínverja
og erlendir drottnarar ráðið þar ríkj-
um, hefur kínversk menning sigrazt á
öllum utanaðkomandi áhrifum, til-
einkað sér þau og fellt þau inn í lygn-
an straum þróunar sinnar.
Því er oft haldið fram á Vestur-
löndum að nú sé þessu öllu lokið, hin
nýja stjórn í Kína muni ekki hirða
um fornan menningararf, heldur
semja sig sem tíðast að háttum vest-
rænna manna, samfara iðnvæðingu
og breyttum atvinnuháttum. Ég ætla
mér ekki að gerast neinn spámaður,
en mér þykir þessi kenning ótrúleg.
Efalaust eiga eftir að gerast stórfelld-
ar breytingar, þjóðin er að brjóta af
sér miðaldaskipulag, hleypur yfir
mörg þróunarstig og fer í einu stökki
yfir í sósíalíska framleiðsluhætti. En
hitt er jafn-víst að virðingin fyrir
fornum menningararfi er mikil og
mikið til þess gert af ráðamönnum
þjóðarinnar að gera allri þjóðinni
fært að njóta þeirra auðæfa sem fom
kínversk menning geymir. Hvar sem
við fórum urðum við varir við þetta:
í samræðum við menntamenn og rit-
höfunda, á söfnum, í leikhúsum og á
listsýningum. Mikil vinna hefur verið
lögð í það síðustu árin að gera við og
endurbyggja gamlar og sögufrægar
byggingar, nýjum söfnum komið á fót
og gömul skipulögð að nýju. í mynd-
list og leiklist er reynt að ávaxta forn-
an arf, samhliða því sem tilraunir eru
gerðar með listsköpun í alþjóðlegri
stíl. Kjörorð vísindamanna og lista-
manna er: „Látum alls konar blóm
springa út og allar kenningar takast
á.“ Um það er ekki að ræða að ríkis-
stjórnin eða kommúnistaflokkurinn
hafi fyrirskipað neina ákveðna stefnu
í listum eða vísindum; margar stefnur
virðast vera uppi og fjörugar umræð-
ur um markmið og leiðir.
Bókmenntaarfur þjóðarinnar var
þangað til fyrir skemmstu lokuð bók
fyrir öllum þorra almennings, þar sem
mikill meiri hluti þjóðarinnar var
ólæs. Nú er hafin mikil herferð gegn
ólæsinu, almenn skólaskylda komin á,
og miljónir fullorðinna hafa setzt á
skólabekkinn með börnum sínum og
byrjað að læra að lesa. f nýbyggðu
verkamannahverfi í Shanghai sem við
heimsóttum, en í því búa um 80 þús-
und manns, voru um 80% ólæsir fyrir
fjórum árum, en nú eru allir íbúarnir
undir fimmtugu farnir að læra að
lesa. Allar verksmiðjur og fjölmennir
vinnustaðir hafa kvöldskóla fyrir
starfslið sitt þar sem fólkinu er kennt
249