Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Blaðsíða 107

FÆREYSKAR BÓKMENNTIR
Fuglakvæðið er það vopn sem Páll
ver sig með og fylgi sitt hjá almúg-
anum gegn árás embættismannanna
og dönsku yfirstéttarinnar. í öðru
löngu kvæði, Jákup á Mön, snýr
hann sér gegn yfirstétt landa sinna
sem hann deilir á fyrir sjálfselsku og
dáðleysi. Aðalpersónan er bóndason-
ur, ofalinn og spilltur af eftirlæti en
ákaflega montinn, sem lýkur vand-
lega undirbúinni bónorðsför sinni í
fjóshaugnum.
Stórbóndinn J. C. Djurhuus var
uppi um líkt leyti og Páll og orti
gamanvísur og kvæði undir fornum
háttum, og eru sum þeirra enn sung-
in af almenningi.
Árið 1856 var einokuninni aflétt
og þá missa miðaldirnar tök sín að
lokum. Nýi tíminn hafði fyrst og
fremst i för með sér efnahagslega og
þj óðfélagslega umbyltingu. Hvað
andlegt líf snerti var um langt skeið
allt á ringulreið. Undirstaða gömlu
þjóðlegu menningarinnar, bænda-
samfélagið, víkur og danskri tungu
eykst fylgi. En vegna dönsku áhrif-
anna sem smám saman náðu yfirráð-
um myndaðist andstaða sem gat af
sér þjóðernislega hreyfingu. Þessi
hreyfing kom af stað einskonar end-
urreisn í andlegu lífi Færeyja. Málið
sem hingaðtil hafði sjaldan verið
notað sem ritmál (og þá löngum með
fremur óheppilegri réttritun) öðlað-
ist sitt núverandi hreina og rökrétta
form sem ritmál, fyrir atbeina fær-
eyskra málfræðinga eins og W. U.
Hammersheim, (en fyrirrennari hans
var Jens Chr. Svabo, lærður maður
og ótrauður, þó samtíð hans kynni
ekki að meta hann).
Föðurþel og mikil fórnfýsi ein-
kenndi þá menn er framarlega stóðu
í byrjun hins nýja tíma og þjóðar-
vakningunni, og ber hér að nefna tvö
skáld og alþýðumenn, þá Kvívíkar
Jógvan og J. P. Gregoriussen (1845
—1901) ásamt tveimur færeyskum
embættismönnum og ljóðskáldum,
Friðrikur Petersen og Rasmus Effer-
söe.
Fr. Petersen, sem í mörg ár var
prófastur eyjanna, er af mörgum tal-
inn helzta Ijóðskáld Færeyinga.
Kvæði hans, sem öll eru ort undir
kunnum sönglögum, urðu fljótt á
hvers manns vörum. Þau eru mótuð
af ást á þjóðinni og náttúru landsins,
en auk þess eru þau mjög listræn.
Alþekktur er hinn einfaldi en stór-
brotni þjóðsöngur: „Eg oyggjar
veit.“ (Ég eyjar veit.)
Petersen, sem var vitur maður og
lítillátur, vissi þó naumast sjálfur að
hann var gæddur mikilli skáldgáfu.
011 kvæði hans eru tækifærisljóð sem
hann orti á sínum yngri árum.
Rasmus Effersöe, sem ef til vill var
fremri Petersen sem ljóðskáld, var
gáfaður maður og fjölhæfur. Hann
leiðbeindi þjóð sinni af mikilli ósér-
plægni og aðstoðaði hana, ekki að-
eins í andlegum efnum heldur og
201