Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Blaðsíða 48

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
meir en furstar, greifar og barónar,
já, hver á þá að stjórna ríkinu?
Þetta dugði. í september 1832
hætti Heine fréttaritarastörfum hjá
„Augsburger Allgemeiner Zeitung“,
og það var ekki fyrr en 1840, að
hann tók aftur upp fréttaflutning
sinn við blaðið. Sjálfur hafði hann
þá vaxið að mikilli lífsreynslu og líf-
ið sjálft hafði tekið stakkaskiptum.
Um það leyti er Heine hafði kvatt
Þýzkaland og tekið að segja löndum
sínum frá byltingalandinu handan
Rínar, hafði varla vakað bára á sæ í
þýzkum heimi. Nú mátti þegar greina
þar veðurlætin. Og Frakkland hafði
ekki heldur staðið í stað. Þegar
Heine hóf aftur að skrifa fréttapistla
frá París 1840 virtist honum stjórn-
arkerfi borgarastéttarinnar ennþá
fallvaltara en tæpum tíu árum áður.
Og hann varð því sannfærðari um
þetta vegna þess, að nú var risinn
upp andstæðingur er að vísu fór enn
huldu höfði og hafðist við í skúma-
skotum þjóðfélagsins, en beið þolin-
móður færis: „Kommúnisminn er
leyninafn þessa ægilega andstæðings,
er stefnir fram öreigastj órninni, með
öllum hennar afleiðingum, gegn
stjórnarfari borgarastéttarinnar, sem
nú ræður.“
Á árunum 1830—40 hafði hreyf-
ing kommúnista smám saman vaxið
úr grasi. Hún fór með mikilli leynd
og ekki fór heldur mikið fyrir henni,
en Heine skynjaði mikilvægi hennar
og pólitíska möguleika betur en
nokkur annarra samtíðarmanna
hans. Þegar hann gekk um glyssali
borgara og aðals, brosandi og við-
mótsþýður, hugljúfi allra, er kynnt-
ust honum, þá heyrðist honum
glamra í rentunum, sem rigndi án af-
láts í sjóði auðmagnsins, á götunum
heyrði hann hryglurnar í öreigunum,
sem voru að syngja sitt seinasta vers,
en stundum heyrði hann líka
brýnsluhljóð, „líkt og þegar hnífur
er hvattur."
Heine hafði eyru þess, er heyrir
grasið vaxa í kringum sig. í hinu
smávaxna og fyrirlitna skynjaði
hann vaxtarbroddinn, þróunina, og
þess vegna vekur hann hvað eftir
annað máls á kommúnismanum, það
er eins og hann geti ekki komið úr
huga sér þessum umkomulausu of-
stækismönnum, sem hann líkir við
þræla og smámenni frumkristninnar
á dögum Nerós. En samlíkingin vakti
athygli hans. Hann lítur á þessa
kommúnista lágstéttarinnar sem
„hina forákveðnu húskarla, er hinn
æðsti heimsvilji muni nota til að
framkvæma hinar hrollvekjandi fyr-
irætlanir sínar.“ Þessir kommúnistar
starfa af „grófgerðri nauðsyn“, en
Heine sér þá stund framundan, er
sósialistar muni íklæða þessa nauð-
syn skapandi orði og gegna því hlut-
verki, er kirkjufeður kristninnar
höfðu áður gert. Heine sá hér í
skáldlegri innsýn það, sem síðar
142