Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Blaðsíða 160
íslenzkar bókmenntir erlendis
Vakandi og vekjandi bókmenntaafrek
Fyrsta bók Þórbergs Þórðarsonar þýdd á erlend mál, fslenzkur aðall, kom
út á dönsku í fyrrahaust í þýðingu Martins Larsens. Bókin er allmikið
stytt og heitir í dönsku útgáfunni, Undervejs til min Elskede. Hefur hún
hlotið mjög lofsamlega dóma og eru tveir þeirra teknir hér upp: hinn fyrri
eftir Peter Seeberg úr Injormation með fyrirsögninni hér að ofan; hinn
birtist í Dagens Nyheder og er eftir Hakon Stangerup. Er fróðlegt að sjá
hvemig skrifað er um íslenzkar hækur erlendis.
að vildi svo til að liðin voru nákvæm-
lega sex hundruð ár frá því að Pet-
rarca orti ljóðið til Láru, þegar brautryðj-
andi bókmennta þessarar aldar á íslandi,
Þórbergur Þórðarson, gaf út „Bréf til Láru“,
en sú bók er tilraun álíka mikils sjálfs-
hyggjumanns til að átta sig á samtíð sinni.
Ástarþankamir vom þó ekki hinn eini
strengur á fiðlu þessa fjölvísa manns. Hon-
um lét engu síður að skopast að sjálfum sér
en öðrum. Þetta bjargaði honum frá því að
lenda á hinni sömu hillu háleitra hugsjóna
sem Petrarca, en þangað skákaði Lára hans
honum ásamt vöntun hans á kímni, en á því
var engin hætta að Þórbergur lenti þar. Því
að þá er alvaran sýnist ætla að verða sem
grátlegust hjá honum, er hið hlægilega
hendi nær, svo að það slær vipmm á svip-
inn, og þá er hið skáldlega ætlar að verða
of skáldlegt, bítur háðstönnin, en sú tönn er
ekki eitruð heldur meinlítil (og eins þá er
hann á sjálfur í hlut), og þetta bætir hina
skáldlegu frásögn hans í óbundnu máli og
Ijær henni þokka ...
Þessi frásagnarmeistari, sem tvinnar hið
tregafulla saman við hið kátlega, hefur ætíð
kostað kapps um að fága setningar sínar og
gera þær jafnframt furðulegar og nýstárleg-
ar, að bera fram hjartans innstu hugrenn-
ingar af þvílíkri lotningariausri tilfyndni,
að lesandinn veit ekki hvort hann á heldur
að hlæja eða gráta.
í bókinni „íslenzkur aðall“ (Undervejs
til min elskede), sem kom út 1938, er sagt
frá æskuámm þessa furðulega óskeikula
stílista fyrir hina fyrri heimsstyrjöld. Þessi
saga gerist í Reykjavík, og það er enn eimur
af eilífð yfir veröldinni; skáld og speking-
ar vom þá í meiri metum en nokkum tíma
fyrr og síðar, og saklausar sálir náðu saman
um fomgar jarðargötur. Þessi ungi eigna-
og atvinnuleysingi elskar fallega sveita-
stúlku, sem á heima í sama húsi og hann,
en öll þessi titrandi ofurást gerir hann að
klaufa og aulabárði í augum hennar. Eitt
kvöldið segir liún við hann: Ég titra öll-
sömul, en þá heldur hann að hún sé búin að
fá lungnabólgu og fyrir bragðið missir hann
254