Andvari - 01.01.1974, Blaðsíða 143

ANDVARI
ÞRÓUN EFNAIIAGSMÁLA Á ÍSLANDI 1874- 1974
141
í kr. 27.00 og annar erlendur gjaldeyrir í
samræmi við það. Jafnframt voru gerð-
ar ákveðnar ráðstafanir til þess að halda
í skefjum verðhækkunum af völdum
gengislækkunarinnar og ákveðnar nokkr-
ar vísitölubætur á laun að vissu marki.
En nokkrum mánuðum síðar skall svo
síðari heimsstyrjöldin á, sem gerbreytti
öllum viðhorfum í efnahagsmálum.
Fyrstu árin eftir það að fyrri heims-
styrjöldinni lauk, var verðlagsþróunin
landbúnaðinum óhagstæð, þannig að verð
búvöru hafði, miðað við það, sem var
fyrir stríð, hækkað minna en hið al-
menna verðlag. Um miðjan þriðja ára-
tuginn hafði verðlagáþróunin hins vegar
snúizt landbúnaðinum í hag, og hélzt
svo fram undir 1930, en eftir það að
áhrifa heimskreppunnar fór að gæta, varð
mikið verðfall á landbúnaðarafurðum,
einkum þó kjöti, sem var útflutningsvara.
Arið 1934 var hins vegar sett löggjöf um
ákvörðun verðlags búvöru, sem gegndi
því tvíþætta markmiði að korna í fyrsta
lagi í veg fyrir það, að óæskileg sam-
kcppni milli framleiðenda leiddi til verð-
falls á innlendum markaði og í öðru lagi
að jafna afkomu bænda í þeim héruðum,
þar sem kjöt var aðallega flutt út, og
hinum, sem seldu á innlendum markaði,
en mun meira verðfall hafði orðið á
þeirri búvöru, sem út var flutt, en þeirri,
sem seld var innanlands. Var þctta fram-
kværnt á þann hátt að leggja sérstakt verð-
jöfnunargjald á kjöt það, er selt var á
innlendum markaði, en því síðan varið
til uppbóta á útflutt kjöt. Jafnframt var
svo komið á fót stofnun, Kreppulána-
sjóði, er annast skyldi víðtæk skuldaskil
bænda. Árangur kjöt- og mjólkursölulag-
anna \'arð veruleg hækkun kjötvöru á
innlendum markaði, en mjólkurvörur
hækkuðu lítið eða ekkert.
En þrátt fyrir það að verzlunarárferði
væri bændastéttinni lcngst af óhagstætt
á þessu tímabili og sauðfjárbændur yrðu
fyrir þungum búsifjum af völdum mæði-
veikinnar, sem barst til landsins skömrnu
eftir 1930, urðu þó verulegar framfarir
í landbúnaði á þessu tímabili. Mikill
áhugi vaknaði á jarðabótum eftir að
styrjöldinni lauk, einkum eftir setningu
jarðræktarlaganna 1923, en samkv. þeim
voru veittir opinberir styrkir til jarðabóta
og annars þess, er til framfara horfði í
landbúnaði. Tala unninna dagsverka að
jarðabótum óx þannig úr 102 þús. dags-
verka að meðaltali á ári árin 1921-23 í
494 þús. dagsverk árin 1925-30 eða nær
því fimmfaldaðist, og árin 1931-35
óx þessi tala enn upp í 658 þús. Árin
1936-40 dró hins vegar nokkuð úr þess-
urn framkvæmdum, nam tala unninna
dagsverka þá 535 þús. að meðaltali á ári.
Var einkum lögð áherzla á sléttun og
stækkun túna, þannig að heyöflun færi
einkum fram á ræktuðu landi, en dregið
yrði úr heyskap á óræktuðu landi. Þannig
óx töðufengur úr 540 þús. hestum að með-
altali á ári árin 1911-20 í 1158 þús.
hesta árin 1936-40, en útheysfengur
minnkaði úr 1157 þús. hestum 1911-20
í 1089 þús. hesta 1936-40. Þá var cinn-
ig lögð áherzla á byggingu heygeymslna
og safnþróa, einkurn þess síðartalda, enda
var hærri styrkur til þeirra en nokkurra
annarra jarðabóta samkv. jarðræktarlög-
unum.
Á þessu tímabili hófst einnig nokkur
vísir að vélvæðingu í landbúnaðinum,
enda styrkti ríkissjóður kaup á stórvirkari
landbúnaðarvélum, svo sem þúfnabön-
unum og skurðgröfum. Árið 1928 var
stofnaður svonefndur verkfærakaupasjóð-
ur, sem veitti styrk til kaupa á búvélum.
Þessi þróun í átt til vélvæðingar var þó