Andvari - 01.01.1974, Blaðsíða 67

ANDVARI
STJÓRNARSKRÁ ÍSLANDS EITT HUNDRAÐ ÁRA
65
framkvæma það, en hið æðsta vald á ís-
landi innanlands skal á ábyrgð ráðgjafans
fengið í hcndur iandshöfðingja, sem kon-
ungur skipar og hefur aðsetur sitt á ís-
landi. Ráðgjafinn hafi ábvrgð á því, að
stjórnarskránni sé fylgt, og Alþingi komi
fyrir sitt leyti ábyrgð fram á hendur ráð-
gjafanum eftir reglum, sem nákvæmar
verður skipað fyrir um með lögum. í 5.
grein var ákveðið, að Alþingi skuli háð
annað hvort ár og megi án samþykkis kon-
ungs eigi eiga sctu lengur en sex vikur.
Samkvæmt 8. grein getur konungur leyst
upp Alþingi. í 10. grein er áskilið sam-
þykki konungs, til þess að ályktun Al-
þingis geti fengið lagagildi.
Annar kafli stjórnarskrárinnar fjallar
um Alþingi.
A Alþingi skyldu eiga sæti þrjátíu þjóð-
kjörnir alþingismenn og sex konung-
kjörnir. Alþingi skiptist í tvær deildir,
efri og neðri þingdeild, en fram að þeim
tíma hafði Alþingi verið ein málstofa. I
efri deild skyldu sitja tólf þingmenn, og
var helmingur þeirra konungkjörinn.
Kosningarrétt til Alþingis höfðu
a) allir bændur, sem höfðu grasnyt og
gjalda nokkuð til allra stétta,
b) kaupstaðarborgarar, ef þeir gjalda til
sveitar a. m. k. átta krónur á ári,
c) þurrabúðarmenn, ef þeir gjalda til
sveitar a. m. k. tólf krónur á ári,
d) embættismenn,
e) þcir, sem tekið hafa lærdómspróf við
háskólann eða embættispróf við presta-
skólann í Reykjavík eða eitthvert ann-
að þess háttar opinbert próf.
Þar að auki gat enginn átt kosningar-
rétt, nema hann væri orðinn fullra 25 ára
að aldri, hefði óflekkað mannorð, hefði
verið heimilisfastur í kjördæminu eitt ár,
væri fjár síns ráðandi og honum ekki lagt
af sveit, eða hafi hann þáð sveitarstyrl
að hann hafi þá endurgoldið hann eða
honum hafi verið gefinn hann upp.
Kjörgengi til Alþingis var í meginatrið-
um háð sömu skilyrðum og kosningarrétt-
ur, þó þannig, að aldurstakmarkið var þar
30 ár.
Þriðji kafli fjallaði um verkefni, starf-
svið og starfshætti Alþingis.
Rcglulegt Alþingi skyldi koma saman
fyrsta virkan dag í júlímánuði annað
hvort ár. Engan skatt mátti á leggja né
breyta né af taka nema með lagaboði.
Ekki mátti beldur taka lán, er skuldbyndi
ísland, né selja eða með öðru móti láta af
hendi neina af jarðareignum landsins,
nema slíkt sé með lagaboði ákveðið.
Ekkcrt gjald má grciða af hendi, nema
heimild sé til þess í fjárlögum eða fjár-
aukalögum. Fyrir hvert reglulegt þing
skal leggja frumvarp til fjárlaga fyrir
tveggja ára fjárhagstimabil. Hvor þing-
deild skyldi kjósa yfirskoðunarmann til
að gagnskoða hina árlegu rcikninga um
tekjur og gjöld landsins. Ekkert lagafrum-
varp rná samþykkja til fullnaðar, fyrr en
það hefur verið rætt þrisvar sinnum í
hvorri þingdeildinni um sig; síðan er nán-
ar kveðið á um það, hvernig mál gangi
milli deilda, og ef ekki gengur saman,
hvernig þá skuli með fara. Alþingi sker
sjálft úr, hvort þingmenn þess séu lög-
lega kosnir. Embættismenn, sem kosnir
t'erða til Alþingis, þurfa ekki leyfi stjórn-
arinnar til þess að þiggja kosninguna, en
eru skyldir til, án kostnaðar fyrir lands-
sjóðinn, að annast um, að embættisstörf-
um þcirra verði gegnt á þann hátt, sem
stjórnin álítur nægja.
32. grcin mælir s\'o fyrir, að meðan
Alþing stendur yfir, megi ckki taka neinn
alþingimann fastan fyrir skuldir án sam-
þykkis .þeirrar deildar, er hann situr í,
né heldur setja hann í varðhald eða höfða
mál á móti honum, nema hann sé staðinn
5