Andvari - 01.01.1974, Blaðsíða 83

ANDVARI
ENDURSKOÐUN STJÓRNARSKRÁR
81
sem átt hafa sér stað í landinu, síðan nú-
\rerandi kjördæmaskijian var mótuð, eru
þegar uppi ákveðnar raddir um nauðsyn
ákvæða, sem ekki aðcins tryggi jafnrétti
milli flokka, 'heldur einnig milli kjör-
dæma miðað við breytilegan fólksfjölda
þeirra.
Af þcssu tilefni meðal annars hafa
vaknað efasemdir um það, hvort kjör-
dæmaskipanin skuli að öllu vera bundin
í stjórnarskránni, eða aðeins að nokkru
leyti, og þá að öðru leyti í kosningalög-
um, scm auðveldara er að breyta við
breyttar aðstæður. - Slíkt mundi gefa
mögulcika til meiri sveigjanleika, en
minni festu.
Eitt hinna mörgu álitamála, sem upp
koma í þessu sambandi, er það, hvort rétt
sé eða nauðsynlegt að hafa tölu þing-
manna fastákveðna í lögum eða stjórnar-
skrá. Hefur mönnum fyrr og síðar sýnzt
sitt hverjum um það, hvort fækka beri
þingmönnum cða fjölga þeim. - Telja
margir, að verði þingið ein málstofa, megi
að skaðlausu fækka þeim t. d. niður í 50.
- Munu menn aðallega líta á þetta frá
sparnaðarsjónarmiði.
Um fjölmenni Alþingis fjallaði Jón
Sigurðsson forseti allrækilega í áður-
nefndri ritgerð sinni um stjórnarskrána
og komst að allt annarri niðurstöðu. Taldi
hann, að á þetta bæri að líta frá miklu
hærra sjónarhóli, og væri sparnaðarhlið
málsins algert aukaatriði. Um þetta sagði
hann:
„Það munu víst flestir játa, að hinn
traustasti stólpi undir öllu sjálfsforræði og
framför lands og þjóðar sé öflugt fulltrúa-
þing, skipað hinum beztu mönnum lands-
ins; en til þess þarf, að þingið sé svo
fjölskipað sem kostur er á og að það
komi oft saman; með því móti verkar
þing og stjóm bezt hvort á annað, fjör
og dugnaður eykst, og allar þjóðlegar
framk\ æmdir styrkjast.
Á Alþingi í fornöld voru nær hálft
annað hundrað þingmanna, að meðtöld-
um ráðunautum, og var þeim ætlað að
mæta á Alþingi á hverju ári. Eftir Jóns-
bók var enn tala þingmanna milli 80 og
90 og áttu þó að sækja þing á hverju ári.
Bréf Hákonar konungs háleggs frá 1305,
sem fækkar lögréttumanna tölu, tiltekur
þó 45, en það kom aldrei í gildi, og er
það vottur um, að Islendingar hafi þá
ekki með neinu móti viljað fækka lög-
réttumönnum; en á síðari tímum, einkum
þegar kom fram á 18. öld, þá var smá-
saman verið að fækka lögréttumönnum,
eftir því sem skrifstofuvaldið jókst og
íslendingar voru að verða fjörminni og
daufari, svo þeir urðu seinast eftir 5, og
það einungis úr næstu sýslunum, því úr
hinum fjarlægari héruðunum þóttust
menn tefja sig á alþingisreiðum og
slökkva of miklu niður.
Vér höfum þá von til landa vorra, að
þeim vaxi svo bráðum hugur og þrek, að
þeir vilji fjölga töluvert þingmönnum,
einkum ef þeir halda tvískiptu þingi, svo
að tala þingmanna verði ekki minni en
50 til 60 í báðum deildum; og á hinu
þykir oss engu minna ríða, að þing verði
haldið á hverju ári.
Vissulega yrði þetta mikill kostnaðar-
auki, en það yrði tilvinnandi og mundi
bcra margfaldan ávöxt.
Bæði í Danmörk, Noregi og Svíþjóð
hafa menn fundið nauðsyn til þess, og þar
að mun einnig koma hjá oss, það J>ví
fyrr sem fyrr lifnar hjá oss fjör og þróttur."
Þetta var sem sé skoðun Jóns Sigurðs-
sonar um fjölda þingmanna.
En víkjum þá aftur að kjördæmaskip-
aninni:
Sá er einn galli á núverandi kjördæma-
6