Rauðir pennar - 01.01.1938, Blaðsíða 106
lega er það, að þótt framförin sé óneitanlega nokkur,
þá er hún, enn sem komið er, hvergi nærri til hlítar
eða viðunandi“ (bls. 271). Og lærdómar þessa eru þeir,
að „vér verðum að hafa hugfasta þá köllun mannsins
liér í heimi, og hún er sú, að verða æ betur herrar liinn-
ar skynlausu náttúru“. Að þessu eiga, þeir að vinna fyrir
kraft skynsemi sinnar. „Skynsemin á að upphugsa nýj-
ar aðferðir, uppgötva nýjar framfaraleiðir og ný úr-
ræði“ (bls. 272). „Vér þurfum að þekkja það land, sem
vér búum í, og hafa ætið hugfast, að fyrsta skilyrðið til
að sigra náttúrukraftana er að þekkja þá, og eftir því
her oss að leggja grundvöll framtíðarinnar“ (bls. 276).
í þessu sambandi leitar hann líka ástæðunnar fyrir því,
hve skammt vér erum komnir á þessu sviði. Og þar
sveiflar hann sér hiklaust inn á sjálfstæðismál þjóðar-
innar. „Það hafa verið, og eru enn til framfaralausar
þjóðir, en hverjar eru þær? Einmitt þær, sem slá slöku
við baráttu frelsisins, þær sem vanrækja sjálfsmennt-
un og sjálfsafneitun, og sem verið hafa frá kyni til kyns
ofurseldar myrkri fáfræði og hjátrúar“ (bls. 275).
1 ræðum sínum kemst hann oft inn á sjálfstæðismál
þjóðarinnar. Hann talar um það með miklum sársauka,
að „vér höfum orðið að þiggja gjafir af útlendum þjóð-
um, sem, ef rétt er á litið, er ekki lítið neyðarúrræði, og
aðgæzluvert, að slíkt verði ekki til skaða fyrir þann
sjálfstæða hugsunarhátt, sem liverri þjóð liggur lífið á
að innræta sér“ (bls. 114). En einnig á sviði sjálfstæðis-
baráttunnar er liann þrunginn af hjartsýni. „Ég sé i anda
farsæid eftirkomenda vorra, þegar þeir hafa með vopn-
um andans og sannleikans brotizt áfram til frelsis og
velgengni og hrist af sér gróm undanfarinna tíða, þeg-
ar skorturinn lamar ekki lengur áhuga og framkvæmd
og þegar áhyggja og sorg liættir að standa skrifuð á
ásjónum margra“ (bls. 123). Inn á misslcipting auðæf-
anna kemst hann næsta lítið í ræðum sínum, enda var
það trú borgaranna á þessu blómaskeiði menningar sinn-
106