Hugur - 01.06.2011, Page 7

HuGUR | 23. ÁR, 2011 | S. 5-9
Inngangur ritstjóra
Niður með náttúruna
nördum erpvífremur ofaukið.
Hvern skyldi skyrmisferli gruna
er skimaryfirþvílíkt lið.
Niður með náttúruna
náinn hefur hún margfaldað.
Hennar Ijóta lasta runa
er lengri en svo að verði tíundað.
Heimspekingar eru stundum spurðir álits á samtímaviðburðum, áhrifum þeirra
og þýðingu. Merkustu viðburðirnir eiga það gjarnan sammerkt að þeim hafa verið
gerð góð skil í sjónvarpi. Ahrif þeirra hafa jafnvel staðið í beinum tengslum við
endursýningar þeirra. Sjónvarpið getur einnig sjálft framleitt atvik sem breyta
sjónarhorni áhorfenda til frambúðar. Þarf þá ekki merka viðburði til. Dæmi um
slíkt atvik eru játningar breska sjónvarpsmannsins Stephens Fry fyrir nokkrum
misserum. Við gerð náttúrulífsþáttar sem hann hafði umsjón með varð hann fyrir
því óláni að þurfa að sofa í tjaldi úti í guðsgrænni náttúrunni. Upplifun hans af
þeirri raun sem hann taldi sig ganga í gegnum vegna þessa var slík að hún hafði
varanleg áhrif á alla hugsun mína um mann og náttúru. Lýsing Frys á þeirri
þolraun að þurfa að hlusta á brimgný Indlandshafsins á aðra hönd og „háværasta
frumskóg heims“ á hina var að sönnu átakanleg. Honum varð svo mikið um að
hann taldi upp „wife“ meðal þess sem hann saknaði mest þá stundina, þegar hann
meinti augljóslega „Wi-Fi“.
Sú skoðun að maðurinn standi andspanis náttúrunni og að sá hluti hennar sem
búi innra með honum teljist vart til mennsku hans á sér býsna langa sögu innan
vestrænnar heimspeki. Stundum er þessari skoðun lýst sem „tvíhyggju". Sú lýsing
er svo sem ekki alltaf nákvæm. Tvíhyggja getur verið margs konar. Yfirleitt snýst
hún þó um að eitthvað sem við kennum frekar við hugarstarfsemi (hugtök, hug-
lægir eiginleikar, sálin) er talið eðlisólíkt því sem við sjáum í kringum (og raunar
stundum á og 1) okkur og kennum við „náttúruleg" fyrirbæri. Vinsældir tvíhyggju
hafa hins vegar farið þverrandi í heimspeki samtímans. Kenningar sem byggja á
fjöleðli veruleikans og stífri flokkunaráráttu eiga í vök að verjast fýrir heildstæðari
nálgunum. Heimspekin sjálf er þó verr haldin af tvíeðli en margar aðrar greinar.
Innan fræðasamfélagsins reynir hún bæði að vera milda móðirin og ólátabelg-