Hugur - 01.06.2011, Blaðsíða 112

IIO
Martin Heidegger
þeirra, að því sem er. Einmitt frá sjónarhóli vísindanna tekur ekkert svið öðrum
fram, hvorki náttúran sögunni né öfugt. Engin vísindaleg aðferð skarar fram úr
öðrum. Stærðfræðileg þekking er ekki agaðri en málvísindaleg og söguleg þekk-
ing. Hún einkennist aðeins af meiri „nákvæmni", sem er ekki það sama og ögun.
Að krefjast nákvæmni af sagnfræðinni gengi í berhögg við sjálfa hugmyndina um
sérstaka ögun hugvísindanna. Veraldartengsl vísindanna, sem einkenna þau sem
slík, láta þau leita að því sem er, í því augnamiði að rannsaka það, skilgreina og
skýra, í samræmi við inntak þess og veruhátt. I vísindunum á sér stað - hugmynd-
inni samkvæmt - nálgun við eðli allra hluta.
Þessum sérstæðu veraldlegu tengslum við það sem er, er haldið uppi og stjórnað
af sjálfvalinni afstöðu mannlegrar tilvistar. Að vísu beinist einnig ó- og forvís-
indaleg vil og dul mannsins að því sem er. En það auðkennir vísindin að þau gefa
á sinn hátt gagngert og alfarið hlutunum sjálfum fyrsta og síðasta orðið. Með
því að gæta slíkrar hlutlægni í spurningum, skilgreiningum og skýringum gefa
vísindin sig á sérkennilega takmarkaðan hátt á vald þess sem er, í því augnamiði
að það opinberi sig sjálft. Þetta þjónandi hlutverk rannsókna og fræða verður að
leiðandi, en jafnframt sérkennilega takmörkuðu afli í heild mannlegrar tilvistar.
Þessi sérstöku veraldartengsl vísindanna og hið leiðandi hlutverk mannsins verða
samt ekki skilin til fulls fyrr en við sjáum og grípum hvað er að verki í sh'kum ver-
aldartengslum. Mannveran - ein vera meðal annarra - „leggur stund á vísindi". I
þessari „ástundun" á sér stað hvorki meira né minna en innbrot einnar veru, sem
kallast mannvera, inn í heild verunnar, með þeim hætti að í og með þessu innbroti
brotnar það sem er upp sem það, sem það er og eins og það er. Þetta uppbrjótandi
innbrot hjálpar á sinn hátt því sem er fyrst til sjálfs sín.
Þetta þríeðli - veraldartengsl, afstaða, innbrot - gefur í rótareiningu sinni hinni
vísindalegu tilvist leiftrandi einfaldleika og skerpu til-verunnar [Da-sein]. Ef við
tileinkum okkur með vísvitandi hætti þessa vísindalegu til-veru, þá verðum við
að segja:
Heimstengslin beinast að því sem er - og engu öðru.
Afstaðan lætur stjórnast af því sem er - og annars engu.
Hið rannsakandi innbrot fæst við það sem er - og ekkert annað.
En það furðulega er að einmitt þegar hin vísindalega mannvera hugar að því
sem er henni eiginlegast, þá talar hún um eitthvað annað. Hún ætlar einungis að
rannsaka það sem er og að öðru leyti - ekki neitt; aðeins það sem er og umfram
það - ekki neitt; það eitt sem er og umfram það - ekki neitt.
Hvað er með þessa neind? Er það tilviljun að við tökum ósjálfrátt svo til orða?
Er þetta bara málvenja - og ekki neitt annað?
En hvað varðar okkur um þessa neind? Vísindin hafna jú einmitt neindinni og
afneita henni sem hinu einskisverða. Og þó, viðurkennum við ekki einmitt neind-
ina þegar við afneitum henni með þessum hætti? En er hægt að tala um viður-
kenningu þegar við viðurkennum ekki neitt? Kannski er þessi þræta ekki annað
en tómt orðaskak. Þá verða vísindin að endurheimta alvöru sína og skýrleika með
því að ítreka að þau fáist einungis við það sem er. Neind - hvað getur hún verið
fyrir vísindunum annað en hryllingur og hugarburður? Hafi vísindin á réttu að