Hugur - 01.06.2011, Blaðsíða 144

142
Ritdómar
ein út frá því efni sem þær taka fyrir. Það
sem helst situr eftir eru áleitnar spurning-
ar Schott um hversu stórt og mikilvægt
hlutverk nauðganir og niðurbrot á konum
hafa leikið gegnum söguna. Onnur spurn-
ing sem áhugavert væri að takast á við er
hvort sú staðreynd að konum hefur verið
markvisst nauðgað í margar aldir bendi
ekki til þess að það muni taka óratíma
að má raunverulega út ummerki þess úr
samfélagslegri meðvitund kvenna. Ahrif
samfélagsins á okkur sem einstaklinga
eru líklega miklu meiri og rótgrón-
ari en við gerum okkur grein fyrir. Enn
eiga kenningar Beauvoir við um það að
hinu karllæga er hampað á kostnað hins
kvenlæga og öfugt sem minnir á að það
þarf að halda áfram að vinna með þessar
kenningar til að við náum mögulega ein-
hvern tímann því jafnvægi sem Kierke-
gaard talar um að sé svo mikilvægt til að
við verðum hamingjusöm. Slíkt jafnvægi
er milli þeirra gilda sem við teljum hluta
af hinu líkamlega og hefur verið tengt
hinu kvenlega og þeirra gilda sem við
teljum vera hluta hins andlega og um leið
því sem hefur í hefðinni verið tengt hinu
karllega. Þetta tvennt þarf að fá að spila
saman, annars vegar innan hvers ein-
staklings og hins vegar innan samfélags-
ins. Grein Sigríðar minnir einnig á það
hversu margt er hægt að finna í ritum og
kenningum Nietzsches og að við þurfum
ekki að staðnæmast við það sem hæst hef-
ur farið hjá femínistum sem er að benda
á alla þá staði sem hægt er að nota til að
sýna fram á að hann sé karlremba. Líklega
eru flestir sammála um það að heimspeki
Nietzsches er gegnsýrð af tvíræðni og hér
bendir Sigríður, eins og fleiri hafa gert, á
þá einföldu staðreynd að hún hlýtur þá
líka að vera það þegar kemur að kenning-
um hans og fullyrðingum um konur.
Ég tel tvímælalaust að þetta verk eigi
erindi við öll þau sem fást við femínísk
fræði þó að það sé innan annarra fræði-
greina en heimspeki. Ekki síður tel ég
verkið veita góða innsýn í fræðin fyrir þau
sem vilja kynna sér hvernig femínismi og
femínísk greining virkar. Raunar tel ég
ákaflega mikilvægt að þau sem fást við
heimspeki kynni sér femínísk fræði með
opnum huga því þau opna nýjar leiðir að
gamalgrónum kenningum og vekja upp
nýjar spurningar hjá lesandanum. Þegar
ég fór fyrst að kynna mér femínísk fræði
hljómaði stöðugt í huga mér þessi runa
frá femíníska guðfræðingnum Rosemary
Radford Ruether um það sem femínist-
ar þurfa að gera: að gagnrýna (hefðina),
endurheimta (sögur og skrif kvenna) og
endurskapa} Þannig má sjá kenningar
hefðarinnar í nýju og margræðara ljósi.
Höfundar bókarinnar Fæðing, dauði og
kvenleiki. Heimspeki holdsins leggja til að
hugtökin tvíræðni og mótsögn séu dregin
fram þar sem engin ein leið dugi til að
skoða hugmyndir um fæðingu og dauða.
Þetta á raunar við alla heimspeki, öll
fræði, að mikilvægt er að skoða og setja
fram kenningar með opnum huga til að
fræðin fái að vaxa og dafna.
Femínísk fræði eru nauðsynleg fyrir
þær sakir hversu karllæg heimspeldn
hefur verið gegnum aldirnar, af þeirri
einfoldu ástæðu að karlar hafa skrifað
meginpart kenninganna (og skrif kvenna
hafa verið þögguð niður). Síðustu ár
hefur mér sýnst að það sé ekki það eina
sem femínisminn bætir við. Með því að
lesa heimspekina á nýjan hátt og út frá
nýju sjónarhorni, hvert svo sem það er
(t.d. út frá sjónarhorni kvenna, samkyn-
hneigðra eða kúgaðra minnihlutahópa)
munu fræðin síður staðna. Okkur ber
að taka vel á móti verkum sem þessu
sem opnar nýja sýn á gamlar hugmyndir.
Helst vildi ég sjá texta þessara heimspek-
inga ásamt öðru nýju sem heimspekin
býður upp á lesna í skyldunámskeiðum
við heimspekideildir háskóla landsins.
Ef einungis er einblínt á að kenna hina
stóru heimspekinga (sem að sjálfsögðu
er mikilvægt) án þess að kynna markvisst