Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Side 37

HEINRICH HEINE
arra, harmar hans voru harmar
mannsins. Hann varð skáld hins ein-
mana manns í þjóðfélagi, sem hefur
slitið öll mannleg bönd og gert við-
skiptagildið eitt að tengslum manns
og manns í milli. Fá skáld hafa orð-
að betur umkomuleysi einstaklings-
ins í borgaralegu þjóðfélagi en
Heine í sonnettu til móður sinnar,
Betty Heine:
Die Liebe suchte ich auf allen Gassen,
vor jeder Tiire streckt’ ich aus die Hande,
und bettelte um g’ringe Liebesspende, —
doch lachend gab man mir nur kaltes
Hassen.
Þessi ástheiti og ástríki unglingur
leitaði alla ævi samúðar, viðurkenn-
ingar, vináttu og ástar. Hann þurfti
þessa með eins og fiskurinn vatns-
ins. Þótt hann væri einstaklings-
hyggjumaður framar flestum öðrum,
þótt hann risi upp gegn samfélaginu
með öllum þeim sjálfsþótta, er hin-
um goðborna snilling var í brjóst
laginn, þá leyndist djúpt í skaphöfn
hans hin ríka þörf til að samlagast
mönnunum, blanda geði við þjóðfé-
lag samtíðarinnar. Þegar honum var
ungum líkt við Byron og brugðið
um tvístrun og klofning skaphafnar-
innar, þá svaraði Heine: „Æ, kæri
lesari, ef þú vilt kvarta um klofning,
þá harmaðu það fremur, að heimur-
inn er sjálfur klofinn í tvennt.“
Þessi heimur, sem Heinrich Heine
var borinn í, var ekki aðeins tvíklof-
inn, hann var margklofinn. Heine
elzt upp undir hinum nýja arnarvæng
frönsku byltingarinnar, stálpaður
unglingur verður hann prússneskur
þegn, er Rínarlönd voru innlimuð
Prússlandi 1815. Heimsviðburðir
sögunnar feykja honum inn í aftur-
haldssamasta ríki Þýzka bandalags-
ins, hins herskáa junkaradóms og
hins sálarlausa konunglega prúss-
neska skriffinnskuveldis. Og önnur
ríki þýzka bandalagsins voru sízt
betri, kannski lítið eitt smákvikindis-
legri en Prússland sakir smæðar og
vesaldóms. Þýzk borgarastétt var
ekki til, heldur 36 borgarastéttir,
jafnmargar ríkjum hins þýzka
bandalags. Á Englandi og Frakk-
landi hafði borgarastéttin brotizt til
valda í blóðugum byltingum, háð
borgarastyrjaldir og heimsstríð til
að festa sig í sessi og sanna tilveru-
rétt sinn. Þótt hún ætti enn í harðri
glímu við hinar hálfdauðu gömlu yf-
irstéttir jarðeignavalds og kirkju, og
konungdóminn, sem var fulltrúi
beggja, þá var þetta borgarastéttinni
meira til afþreyingar en að hún berð-
ist fyrir lífi sínu. Hún hafði þegar
unnið sigur sinn í sögunni og grópað
þjóðfélagið allt fangamarki sínu. Ef
á þurfti að halda gat hún jafnan
skotið máli sínu til „þjóðarinnar" og
þurfti ekki að óttast, að kvaðningu
hennar yrði ekki hlýtt. Hún gat enn
komið fram í nafni þjóðarinnar
vegna þess, að hún var holdtekja
þj óðarhagsmunanna.
131