Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Síða 41

HEINRICH HEINE
veru, skaphöfn okkar allra er steypt
í sundurleit mót, fyrir sakir sérstakr-
ar uppeldisaðferðar eða lesturs, þar
sem tilviljunin ræður valinu; hver
um sig er skroppinn inn í andlega
skel, hugsar, finnur til og keppir að
markmiðum með allt öðrum hætti en
aðrir, og því verður margt til mis-
skilnings, og jafnvel í stórhýsum
verður mönnum sambúðin erfið, alls
staðar verður okkur andþröngt, alls
staðar erum við gestir, alls staðar
meðal ókunnugra.“
„Alls staðar erum við gestir.“ —
Heine skynjar ungur þau örlög, er
einstaklingurinn er ofurseldur í borg-
aralegu þjóðfélagi. Hann gat líka úr
flokki talað. Þegar frá eru skilin sól-
skinsár æsku hans í Dússeldorf hafði
Heine jafnan verið lítt þokkasæll
gestur í ættlandi sínu. Hann hafði
borðað náðarbrauð gestsins og nið-
ursetningsins á ríkisheimili frænda
síns í Hamborg. Á háskólum Þýzka-
lands mátti hann gjalda hins júðska
ætternis síns, og jafnan síðan var
honum brugðið um það, jafnvel af
þeim, sem sízt skyldi, svo sem skáld-
inu von Platen. 011 þau ár er hann
dvaldi í Þýzkalandi sneri lífið brodd-
unum að honum. Og þó voru fá
skáld eða engin meira dáð á þessum
árum en Heine. Háir sem lágir féllu
til fóta listamanninum, einnig þeir,
sem höfðu bæði máttinn og viljann
til að kefla skáldið. Metternich
fursti, hinn grályndi ráðgjafi Aust-
urríkiskeisara og valdamesti maður
meginlandsins, stytti sér stundir yfir
ljóðum og Ferðamyndum Heines.
Fridrich von Gentz, hægri hönd
Metternichs, vottar það í bréfi til
Rachelar von Varnhagen, að hann
liggi í ljóðum hans kvölds og
morgna og álasar sjálfum sér fyrir
að lesa guðlast hans af „hrærðu
hjarta.“
Því fór fjarri, að Heine sjálfum
þætti gott að leika gestahlutverk á
leiksviði ættjarðar sinnar. Hann ger-
ir ítrekaðar tilraunir til þess að kom-
ast í kallfæri við hið þýzka þjóðfé-
lag. Hann þrælast í gegnum laganám-
ið, þótt honum sé Corpus juris við-
bjóður, og tekur doktorsgráðu í lög-
um, frænda sínum hinum ríka til
geðs. Hann tekur kristna trú til þess
að afplána sekt kynflokks síns. Um
stund lítur svo út sem hann eigi kost
á að verða prófessor í bókmenntum
við Munchenháskólann, og gengur
þá undir jarðarmen, sem lítt sómdi
virðingu hans til þess eins að hreppa
embættið. Ef því var að skipta átti
Heine það til að auðmýkja sig, lúffa
fyrir máttarvöldunum, bæði af per-
sónulegum og pólitískum ástæðum,
en hann fór aldrei í felur með bresti
sína og brot og játaði á sig sakir
með jafnaðargeði. En hann hefndi
sín jafnan grimmilega og risti hinum
veraldlegu skurðgoðum níð, er hann
hafði neyðzt til að færa þeim brenni-
fórnir:
135