Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Side 49

HEINRICH HEINE
varð grunnsteinninn í kenningu
marxismans: samsteypu verkalýðs-
hreyfingar og sósíalískrar kenningar.
Hann skrifaði þessi orð um kommún-
ismann í júnímánuði 1843, en í des-
embermánuði sama ár kynntist hann
ungum þýzkum vísindamanni, sem
var einnig orðinn landflótta og hafði
verið að velta fyrir sér sömu við-
fangsefnum. Þessi maður hét Karl
Marx.
Þeir urðu miklir vinir, og órækar
heimildir eru til um það, að Karl
Marx hefur haft óbein áhrif á skáld-
skap Heines um þessar mundir, hinn
verðandi höfundur hins vísindalega
sósíalisma hvatti Heine til að beita
hinni frábæru skáldskapargáfu sinni
í þjónustu pólitískrar baráttu. í tíma-
riti því, er Marx gaf út í París 1843,
„Deutsch-französische Jahrbiicher“,
og í „Vorwarts“, sem Marx stóð
einnig að, birtust nöpur pólitísk háð-
kvæði Heines. Árið 1844 fór Heine
til Hamborgar til þess að sjá um út-
gáfu á Ijóðasafni sínu — „Neue
Gedichte“. Þá hafði hann einnig lok-
ið frægasta háðkvæði sínu, Ijóða-
flokknum „Deutschland, ein Winter-
marchen“, og sendi hann Marx vini
sínum kvæðið og bað hann að birta
það í „Vorwarts“. Sama ár orti
Heine kvæðið „Die schlesischen We-
ber“ til minningar um uppreisn vef-
aranna í Schlesíu. Heimsbókmennt-
irnar eiga ekkert byltingarkvæði, er
kemst í nokkurn samjöfnuð við
fítonsanda þessa ægifagra Ijóðs. En
í Vetrarævintýrinu um Þýzkaland
fór Heine aftur í ferðalag, svo sem
hann hafði gert í æsku, og skrifaði
Ferðamyndir í ljóðum. Engum
manni nema Heine hefur tekizt að
sameina list og pólitískan áróður
með svo dæmalausri leikni, aldrei
var háð hans miskunnarlausara en í
þessu kvæði, og aldrei hafði hann
flutt Þýzkalandi byltingarboðskap-
inn með jafn kaldri alvöru. Á ferð
sinni til Hamborgar sér hann aftur
fylgju sína, á hljóðri mánaskinsnóttu
í Köln. í æsku hafði hann stundum
séð þennan náunga, er bar böðuls-
öxi skyggða undir kufli sínum. Allt
sem Heine hefur hugsað á liðnum
árum og ekki framkvæmt — það
mun þessi skuggalega fylgja hans
framkvæma, hann mun drýgja þá
dáð, er hvergi var til nema í hugsun
skáldsins:
Ich bin von praktischer Natur,
Und immer schweigsam und ruhig.
Doch wisse: was du ersonnen im Geist,
Das fiihr’ ich aus, das tu’ ich.
Und gehen auch Jahre driiber hin,
Ich raste nicht bis ich verwandle
In Wirklichkeit, was du gedacht;
Du denkst, und ich, ich handle.
Ich bin dein Liktor, und ich geh’
Bestandig mit dem blanken
Richtbeile hinter dir — ich bin
Die Tat von deinem Gedanken.
143