Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Page 65

HENRIK IBSEN
safninu á Bygdöy — það er allt og
sumt.
Þegar við berum þennan vesaldóm
saman við þá ræktarsemi sem aðrar
þjóðir sýna minningu sinna miklu
skálda og hugsuða, þarf maður að
hafa bjargfasta trú á því að í slíkum
efnum sé það þrátt fyrir allt andinn
en ekki safngripir sem máli skiptir.
Það felst mikil hughreysting í slík-
um hugsunum. En ofurlitla Ibsens-
stofnun ætti landið þó að geta kost-
að. Þó undarlegt kunni að virðast er
enn engin sú stofnun til sem á vís-
indalegan hátt safnar og vinnur úr
þeim stórfellda efniviði sem til er um
Ibsen og verk hans, eða þó ekki væri
nema að gera hann aðgengilegan
þeim sem vildu rannsaka hann.
Ibsen hlotnaðist það að verða
gerður að dýrlingi í lifanda lífi, og
það svo rækilega að sjálfur Brandur
— presturinn Christopher Bruun —
hélt yfir honum líkræðuna. Konung-
ur, ríkisstjórn, stórþingið, prestar og
herforingj ar mættu allir með tölu við
jarðarförina og háttsettur embættis-
maður bar kodda með heiðursmerkj-
um hins látna. Það hlýtur að hafa
verið hrífandi sjónleikur. Að
minnsta kosti hefur þýzkum bók-
menntamanni einum víst fundizt það,
því hann skrifaði heim til sín:
„Norsk yfirvöld ólu hjá sér illan
anda, er þau jörðuðu metorða-
mann.“
Á árunum milli heimsstyrjaldanna
var það í tízku að yppta öxlum ef
minnzt var á Ibsen gamla og álíta
hann úreltan. Ibsens-dýrkunin, sem
risið hafði hæst kringum aldamótin
bæði í Þýzkalandi, Rússlandi og öðr-
um löndum, var búin að vera. En á
síðustu árum hefur orðið vart bæði
hér heima á fjallinu og úti í heimi
einhvers sem líkist Ibsens-endurreisn-
artímabili. í fyrsti skipti hefur það
nú tekizt, með aðstoð útvarpsins, að
kynna almenningi leikrit Ibsens. Á
því er enginn vafi að það er raunsæi
Ibsens og mannúðarstefna sem er
grundvöllur þessa áhuga.
Áhrif Ibsens á nútíðar leikritun
verða vart ofmetin. Bernard Shaw,
Gerhard Hauptmann, O’Neill og
margir margir fleiri eiga honum
mikið að þakka. Bernard Shaw gaf út
þegar árið 1891 skarpskyggna skýr-
greiningu á verkum Ibsens. „Quin-
tessence of Ibsenism“, sem er, ef frá
eru dregnir gallar sem stafa af van-
þekkingu hans á norsku þjóðlífi og
sögu, meira virði en allt sem norskir
Ibsens-gagnrýnendur hafa sett sam-
an á heilli öld. Þessi bók hefur ekki
verið þýdd á norsku og varla minnzt
á hana hér hingaðtil.
Sem kunnugt er dvaldi Ibsen er-
lendis næstum óslitið frá 18(54 til
1891, fyrst á Ítalíu, síðan í Þýzka-
landi. Þjóð hans viðurkenndi hann
þá fyrst er hann var orðinn frægur
utanlands. Þess er vert að minnast
að það var „Hið unga Þýzkaland",
159