Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Side 79

RÆÐA
menntir og listir sovétþjóðanna og
blómgandi menningu þeirra á öllum
sviðum þjóðlífsins.
Heimskuleg úlfúð sem alið hefur
verið á milli austurs og vesturs,
þeirra þjóða sem tekið hafa upp í
einni eða annarri mynd skipulag sós-
íalisma og hinna sem ennþá búa við
auðvaldsskipulag í misjafnlega gróf-
um skilningi, hefur orðið til þess að
hleypidómar eru orðnir rótgrónir á
hvorum stað um listir og menningar-
stefnur. Listamenn austurs og vest-
urs hafa um skeið talað hvor sinni
tungu, eða öllu heldur ekki getað tal-
azt við. í listum og bókmenntum hef-
ur sósíalrealismi austursins og ab-
straktstefna vestursins ekki átt neitt
sameiginlegt tungumál. Sovétfólk
hefur dæmt abstraktlist óalandi, ab-
straktmenn vestra litið svo niður á
sósíalrealisma að þeir vilja ekki telja
hann til listar. í stað þess að leita
skilnings á sjónarmiðum og aðferð-
um hvor annars skiptast þeir á ó-
kvæðisorðum eða talast ekki við. Á
þessu þarf breyting að verða. Mun
ekki sönnu næst að hvorir megi af
öðrum læra og að öll listræn við-
leitni, gerð af heilindum, sannleiks-
ást og þrá eftir fegurð, beri ávöxt
með þjóðunum. Hvorki vestrænir
listamenn skulu ætla að þeir hafi
sagt síðasta orðið í listum né rússar
að nafnið sósíalrealismi sé út af fyr-
ir sig trygging fyrir góðri list. Sem
betur fer bendir margt til að hleypi-
dómar í þessum efnum og ofstæki á
báðar hliðar sé að hjaðna og jarð-
vegur sé meðal annars að skapast
fyrir skipti á myndlistarsýningum.
Ég hef orðið hér langorður um
ýms menningarmál, og að ykkar
dómi eflaust farið óþarfa útúrkróka.
En MÍR er við menningu kennt. Og
þó var jafnframt önnur dýpri rót að
stofnun félagsins.
Því var, eins og allir vita nú, í
okkur logið þegar verið var að koma
í kring Keflavíkursamningnum og
þvæla okkur inn í Atlantshafsbanda-
lagið, að okkur væri afsal landsrétt-
inda, herstöðvabyggingar og jafnvel
innganga í hernaðarbandalag nauð-
syn af þeim sökum að árás gæti hve-
nær sem er verið gerð af hálfu
Rússa, og hér var á dögum kalda
stríðsins hleypt af stað slíkri rússa-
hræðslu að alþingismenn voru sjálf-
ir farnir að sýkjast og ruku til í
bráðræði og pukri einn dag að kalla
á amerískan her inn í landið til að
„vernda okkur“, eins og það hefur
svo hlálega verið kallað. Síðan var
rússagrýlan eitt heiftúðugasta vopn-
ið sem beitt var í stjórnmálabarátt-
unni innanlands gegn verkalýðs-
hreyfingunni og öðrum framfaraöfl-
um og ekki sízt hverjum sem hreyfði
máls á því að ísland ætti að standa
utan við hernaðarblokkir, vera trútt
yfirlýsingu sinni um ævarandi hlut-
leysi og leggja hverju sinni á alþjóð-
legum vettvangi lóð sitt í vogarskál
173