Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Síða 9

Sérstöku hlutverki gegnir oft bragliðurinn spondi (2-2), sem stundum
kemur í stað tróka eða jamba, og setur þá svip á braginn án þess að rjúfa
bragliðahrynjandina. Ástæða er til að benda kvæða-lesara á þennan braglið,
en hann sætir oft hraklegum örlögum á tungu flytjenda, sem einatt hafna
slíkri fordild og gera úr honum venjulegan tvílið, eða eins og löngum er
sungið:
í dag skein sól á sundin blá
sem fremur skyldi vera:
I dag skein sól á sutid'm blá
því hér er skein svo veigamikil sögn, að skein só/verður að teljast spondi, sem
er línunni til mikillar prýði, ef hann fær að njóta sín.
Stundum geta samsett orð orkað sem spondi í brag, þó að þyngri sé
áherzlan á fyrra atkvæðið, t.d. eld-haf í daktílanum eldhafið, þar sem mið-
atkvæðið lætur nokkru meira til sín taka en t.d. mið-atkvæðið í logandi.
Slíkar auka-áherzlur á atkvæði, sem að forminu til teljast létt, verða oft til
mikillar prýði, sé þeim beitt í góðu hófi. Glöggt dæmi er þetta erindi:
Rauðu skarlati skrýðzt
hefur skógarins flos.
Varir deyjandi dags
sveipa dýrlinga bros.
Þetta er greinilega ort á anapestum; það sýna höfuðstafirnir, sem eins og
ævinlega falla á fýrsta áherzlu-atkvæði í ljóðlínu. Eigi að síður hlýtur að verða
nokkur áherzla á orðin Rauðu, Varir og sveipa, og þarf sú áherzla ekki að vera
fólgin í öðru en ofurlítið lengri tíma.
Fyrstur varð Jónas til að beita fimm-jamba-línunni á íslenzku, og var þar
ekki slælega af stað farið með gersemunum Gunnarshólma og Ég bið að heilsa.
Lítum á upphafslínuna
Nú andar suðrið sæla vindum þýðum,
Hér er ekki haggað við neinum braglið; en slík er hljómfegurð orðanna,
þokki stuðlanna í suðrið-sœla, og hendinganna andar-vindum, að við tökum
naumast eftir því hvað sjálf bragliða-hrynjandin er regluleg, og leyfum henni
því mótþróalaust að ná tökum á okkur. Þá getum við hvað sízt staðizt töfra
formsins, þegar það beinir að okkur slíkri tangarsókn: annars vegar brag-
TMM 1995:4
7