Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Page 21

— og samt var Stephan G. meðal okkar og í okkur: í þeim jafnt og mér. Ég
hef aldrei skynjað nánd hins sammannlega jafnsterkt og þessa daga á Taívan
og ég ákvað að ef ég festi einhvern tíma orð á blað um Stephan G. skyldi ég
reyna að veita öðrum hlutdeild í þessari alnánd verka hans.
Satt best að segja er ég þó miðlungi vel til þess fallinn að veita öðrum
heillegt yfirlit yfir lífssýn Stephans G. Stephanssonar, hef til að mynda ekki
kynnt mér nema brot allra þeirra bréfa og ritgerða er hann lét eftir sig. Ég á
mér þau orð skáldsins ein til afbötunar að allt honum viðkomandi sem fólk
varði um sé að finna „í kvæðunum sjálfum“ (VIII), sem og hitt að honum
hafi „aldrei fundist þurfa að þræla viti sínu nein ósköp til að fmna lífsstefn-
una“ í þeim (IX). Stephan G. Stephansson var ekkert ólíkindatól. Um fá
önnur skáld eiga orð Þórbergs jafnvel við, að allar bækur séu eins konar
„fjölmyndir“ sem höfundurinn hefur fest á pappír af sínum innra manni.3
Hvert kvæði sem maður les virðist vera nýr punktur í sömu mynd, er skerpir
hana og fjörgar en stingur aldrei í stúf við heildina: hina samstæðu mynd af
hug, hjarta og hendi skáldsins. Nordal skrifaði sem kunnugt er svo glöggvís-
an inngang að kveðskap Stephans G. að hverjum meðalmanni er örðugt að
auka þar nokkru við; þó hefur mér löngum virst að hin hefðbundna rýniað-
ferð Nordals, að svipast eftir andstæðum í skaphöfn skálda, „jafnvægi stríð-
heyjandi krafta"4 í sálarlífi þeirra, gangi honum öll í tauma þegar að Stephani
kemur. Nordal bendir að vísu á hina augljósu andstæðu milli óska Stephans
og lífskjara sem kveikiafl hugsana; en að honum takist að sýna fram á
einhverjar „andstæður í fari“ skáldsins, eins og gefið er í skyn í upphafi (XV),
er af og frá. Þar er ekki til neinna að taka.
Stephan G. Stephansson hefur orðið ögn útundan í lofburði á síðustu
árum, ef til vill fremur vegna skýrleika síns en þráttfyrir hann, meðan ýmsir
samtíðarmenn hans hafa gengið í endurnýjan lífdaganna. Myndbrigðaskáld
hafa mátt sín meir í seinni tíð en lífbrigða-. Þó er furðu margt í hugsun
Stephans sem ég tel að eigi erindi við nútímann, og kannski enn fremur við
hann en samtíð Stephans sjálfs. Á tímum siðrofs, málrofs og vaxandi efa-
semda um kostinn á sammannlegum skilningi, sem ég drep ögn á í síðasta
hluta ritgerðarinnar, er einkar tímabært að huga að þeim dráttum sem ég
þóttist greina jafnt á gulnuðum blöðum Andvaka og í svipmóti fólksins á
Taívan.
II. Heimsmynd
Heimspeki Stephans G. Stephanssonar er fremur af ætt siðfræði en frum-
speki. Vissa hans um ósannindi þess að heimurinn — „auður lands og yndi“
TMM 1995:4
19